صدای فراگیر مجازی (Virtual Surround sound) چیست و چگونه کار می‌کند؟

همهٔ افراد پول ۵ اسپیکر و یک ساب‌ووفر مجزا برای راه‌اندازی صدای فراگیر واقعی ندارند. به همین خاطر به هدفون‌ها و بلندگوهای استریوی معمولی رو می‌آورند. خوشبختانه به مدد تکنولوژی، حتی با همین تجهیزات هم می‌توان صدای سه بعدی را تجربه کرد.

اسم این تکنولوژی صدای فراگیر مجازی (Virtual surround sound) است. در این پست خواهیم گفت صدای فراگیر مجازی چیست و چگونه کار می‌کند. آیا می‌توان آن را روی همهٔ هدفون‌ها تجربه کرد. نرم‌افزارهای مورد نیاز آن چیست.

صدای فراگیر مجازی چیست و چگونه کار می‌کند؟

ابتدا لازم است بدانیم صدای فراگیر واقعی چیست. اگر تابه‌حال سینما رفته باشید احتمالاً صدای فراگیر را تجربه کرده‌اید. شما باید ۵ تا ۷ بلندگو به همراه یک یا دو ساب‌ووفر برای فرکانس‌های low-end داشته باشید. در سینما این تعداد ممکن است به بیش از ۱۰ عدد برسد. به همین خاطر صدای هواپیمای جنگنده را از بالای سر خود می‌شنوید. اگر این تعداد بلندگو ندارید باید از رویکردهای روانشناختی استفاده کنید.

یک صدای مالتی چنل یا استریوی معمولی با الگوریتم‌های نرم‌افزاری به گونه‌ای ضبط می‌شود که حس می‌کنید چند اسپیکر واقعی صدا را پخش می‌کنند. صدای فراگیر مجازی چیزی جز یک تکنیک خاص صدابرداری (Binaural recording) نیست. در واقع این هدفون نیست که باید توانایی پخش صدای فراگیر را داشته باشد، بلکه شیوهٔ ضبط صدا است که باید با روش Binaural recording انجام شده باشد. در این روش ذهن فریب می‌خورد؛ گویی صدا واقعاً از جهات مختلفی می‌آید.

برای درک بهتر صدای فراگیر مجازی با یک هدفون معمولی استریو، ویدیوی پایین را ببینید:

به عنوان مثال: وقتی کسی در گوش چپ شما صحبت می‌کند، این صدا بلندترین صدا در سمت چپ شماست. با این حال کمی از صدای آن شخص در گوش راست شما هم پخش می‌شود تا به آن احساس جهت‌دار بودن بدهد. به همین دلیل می‌توانید تشخیص دهید فرد از کدام طرف صحبت می‌کند.

نمونهٔ خوب صدای فراگیر مجازی را می‌توانید در ویدیوهای این کانال در یوتیوب ببینید.

احتمالاً پیش‌تر استانداردهای صدای فراگیر مجازی را شنیده‌اید:

Dolby Atmos
DTS Headphone:X
CMSS-3D (Creative Media Surround Sound 3D)
Windows Sonic
Razer’s proprietary surround sound

آیا برای تجربهٔ صدای فراگیر مجازی به هدفون خاصی نیاز داریم؟

در بازار دو نوع هدفون وجود دارد:

استریو (با دو درایور)
مالتی درایور

هدفون‌های استریو

این رایج‌ترین نوع هدفون است. دو درایور دارد؛ یکی در ایرکاپ راست و دیگری در ایرکاپ چپ. این پیکربندی با وجود سادگی و محدودیت فراوان، توانایی پخش صدای فراگیر مجازی را دارد. حتی در ضبط استریوی معمولی، کمی افکت صدای فراگیر وجود دارد؛ طوری که احساس می‌کنید صدا در اطراف شما پخش می‌شود. شدت این اثرگذاری از هدفونی تا هدفون دیگر متفاوت است.

در صدای فراگیر مبتنی بر نرم‌افزار یک قدم جلوتر از ضبط استریوی معمولی هستید. این بار احساس می‌کنید در اتاق بزرگ‌تری هستید و صداها را با جهت‌دهی بهتری می‌شنوید. این ویژگی بیشتر در بازی‌های کامپیوتری کاربرد دارد؛ مثلاً صدای گام‌های دشمن را که از پشت به شما نزدیک می‌شود از پشتِ سر می‌شنوید و این کمک می‌کند تا موضع‌گیری سریع انجام دهید. در برخی از فیلم‌ها و آهنگ‌ها نیز از این تکنیک استفاده می‌کنند تا تجربهٔ شنیداری بهتری به وجود آورند.

در بیشتر موارد، هنگام خرید هدست یا هدفون، نرم‌افزار مخصوص صدای فراگیر را هم به رایگان دریافت می‌کنید. بازی‌های کامپیوتری بهترین مکان برای تجربهٔ صدای سه بعدی هستند.

هدفون‌های مالتی درایور

برخی از هدفون‌ها مانند Razer Tiamat 7.1 به جای دو درایور از چند درایور (۵ یا ۷ تا) داخل هر ایرکاپ استفاده می‌کنند که در موقعیت‌های مختلف قرار گرفته‌اند. این درایورها با قرارگرفتن در اطراف گوش همان حس اسپیکرهای چندگانه در صدای فراگیر واقعی را القاء می‌کنند.

صدای فراگیر مجازی در هدفون‌های مالتی درایو بسیار بهتر است؛ ولی به دو دلیل هنوز استفاده از آن پیشنهاد نمی‌شود: اولاً خیلی گران هستند؛ دوماً هنوز تعداد بازی‌های سازگار با صدای فراگیر 5.1 و 7.1 زیاد نیست.

آیا صدای فراگیر مجازی ارزش دارد؟

صدای فراگیر مجازی بیشتر به درد بازی‌ها می‌خورد. با این فناوری، بازی عمق بیشتری پیدا می‌کند. همچنین هنگام تماشای فیلم برخلاف تصور عموم که فکر می‌کنند کیفیت تصویر تنها عامل جذابیت فیلم است، صدا دوشادوش آن و حتی گاهی مهم‌تر از آن است. با صدای فراگیر تقویت شده، خودتان را درون فیلم می‌بینید. صداها دور سرتان می‌چرخد؛ گویی اجسام زنده هستند.

موسیقی نیز می‌تواند از صدای فراگیر سود ببرد. با این حال بهتر است فقط از آهنگ‌هایی که با استاندارد خاص صدای فراگیر ساخته شده‌اند استفاده کنید.

مهم‌ترین عیب صدای فراگیر مجازی، تأثیر آن روی کیفیت کلی صداست.

اگر صدای منبع با یکی از استانداردهای خاص صدای فراگیر میکس نشده باشد، ممکن است بدون هیچ دلیلی برخی از صداها تضعیف یا رنگشان عوض شود و … .

به همین دلیل باید استانداردهای مختلف صدای فراگیر را امتحان کنید. برخی از آن‌ها ممکن است به مذاق شما خوش نیاید یا به دلیل شکل خاص گوشِتان، برای شما مناسب نباشد. پیشنهاد می‌کنیم کمی برای این کار زمان بگذارید. همهٔ نرم‌افزارهای صدای فراگیر مجازی نسخهٔ آزمایشی و رایگان دارند.

آیا می‌توان صدای فراگیر مجازی را به هر هدفونی آورد؟

بله. صدای فراگیر مجازی مبتنی بر نرم‌افزار بوده و با دانلود نرم‌افزار می‌توان هر صدایی را به صورت فراگیر شنید. اغلب این برنامه‌ها پولی بوده ولی نسخهٔ رایگان و چند روزه هم دارند.

در ویدیوی پایین استانداردهای Windows Sonic و Dolby Atoms که هر دو در ویندوز ۱۰ در دسترس هستند با یکدیگر مقایسه شده است.

از آنجا که هر یک از این استانداردها از رویکرد متفاوتی استفاده می‌کنند ممکن است برخی از آن‌ها برای شما مناسب نباشد. بنابراین قبل از خرید اشتراک حتماً از نسخهٔ آزمایشی آن‌ها استفاده کنید.

Windows Sonic for headphones

درست در مقابل چشم شما، صدای فراگیر مجازی حضور دارد. ویندوز ۱۰ برخی از استانداردهای صدای فراگیر مجازی را در دسترس شما قرار داده است. با کلیک راست روی آیکون بلندگو و انتخاب Windows Sonic for Headphones می‌توانید به یکی از این استانداردها دست یابید.

برخی از برنامه‌ها و بازی‌ها از این قابلیت پشتیبانی می‌کنند. با این حال حتی اگر پشتیبانی هم نکنند در هنگام تماشای فیلم یا گوش کردن موسیقی، صدا کمی تقویت می‌شود تا تجربهٔ صدای Surround را به وجود آورد. هنگام استفاده از این قابلیت مطمئن شوید که راهکارهای دیگر صدای فراگیر خاموش باشد تا با یکدیگر تداخل پیدا نکنند.

360 Reality Audio

سونی نیز نسخهٔ دیگری از صدای فراگیر عرضه کرده که هدف اصلی آن شنوندگان موسیقی است. برای استفاده از این فناوری، پیش از هر چیزی باید یکی از هدفون سونی (سازگار با این فناوری) را خریداری کنید (مثلاً Sony WH-1000XM4). سپس باید اپلیکیشن موبایلی مخصوص آن را دانلود و از گوش‌های خود عکس بگیرید. نرم‌افزار بر اساس آنالیز گوش، تنظیمات لازم را انجام می‌دهد و برای شما یک پروفایل درست می‌کند. سپس باید این پروفایل را به یکی از سرویس‌های پخش استریم سازگار با این فناوری (دیزر، تیدال، nugs.net) منتقل کنید. خوشبختانه هنگام خرید هدفون، کد تخفیف هم وجود دارد. هزینهٔ اشتراک این سرویس کمی بالاست (۲۰ دلار یا بیشتر در ماه).

Dolby Atmos for Headphones

به غیر از Dolby Atmos که به چند بلندگو نیاز دارد؛ نسخهٔ ویندوزی آن نیز در دسترس است. یکی از بهبودهای دالبی نسبت به ویندوز سونیک این است که رنگ صدا را خیلی تغییر نمی‌دهد. این تکنولوژی صدای فراگیر را به فرم واقعیِ آن نزدیک می‌کند.

دالبی رایگان نیست. برای استفاده از آن باید نرم‌افزار Dolby Access app را با قیمت ۱۵ دلار خریداری کنید. خوشبختانه دالبی هم مانند سایر رقبا دورهٔ آزمایشی ۷ روزه در نظر گرفته است.

DTS Headphones:X

همانند دالبی این تکنولوژی را می‌توانید به صورت باندل با خرید هدست‌های گیمینگ تجربه کنید. اما برای استفاده از آن در ویندوز باید لایسنس خریداری کنید. DTS برخلاف استانداردهای قبلی، تمایل به خلق سانداستیج وسیع‌تر دارد. با تمرکز روی ساند استیج، صدای امبینت و محیطی به اندازهٔ دالبی و ویندوز سونیک نیست. در نهایت ترجیح شخصی است که تعیین می‌کند کدام تکنولوژی مناسب شماست.

فناوری DTS را می‌توانید برای یک دورهٔ آزمایشی ۱۴ روزه امتحان کنید و اگر تمایل به استفاده از آن داشتید با قیمت ۲۰ دلار خریداری کنید.

Razer 7.1 Surround Sound

این ویژگی مخصوص هدفون‌های 7.1 ریزر است و عملکرد بسیار خوبی دارد. با جستجو در اینترنت می‌توانید نسخه‌های قبلی ریزر را به رایگان دانلود کنید. برای تجربهٔ بهتر صدای فراگیر باید نسخهٔ پولی را به قیمت ۲۰ دلار بخرید.

THX Spatial Audio

نرم‌افزار دیگری برای تقویت صدای فراگیر بازی‌هاست. این برنامه علاوه بر برخورداری از مزایای مشابه با رقبا، به شما این امکان را می‌دهد تا در جریان بازی، بین پریست‌های مختلف سوئیچ کنید. مثلاً می‌توانید هر زمان بین حالت Environmental و Competitive سوئیچ کنید.

در حالت اول صداهای محیطی از جمله صدای انفجار و تیراندازی با وضوح و عمق بیشتری پخش می‌شود و در حالت دوم صداهای محیطی تضعیف می‌شود و در عوض صداهای ظریفی مثل گام‌های آرام دشمن واضح‌تر می‌شود. شما می‌توانید نرم‌افزار THX app را از وبسایت ریزر دانلود کنید. بعد از اتمام زمان تریال می‌توانید با قیمت ۲۰ دلار برای همیشه از آن استفاده کنید.

Spatial Sound Card) SSC)

این فناوری توسط New Audio Technology توسعه داده شده است. ظاهراً در مقایسه با رقبا، صدای فراگیر طبیعی‌تری به وجود می‌آورد. نرم‌افزار آن را می‌توانید در دو نسخهٔ رایگان و کامل (با قیمت ۱۰ دلار) دانلود کنید.

Boom 3D

اگر می‌خواهید صدای فراگیر مجازی ایجاد کنید، یک انتخاب خوب استفاده از نرم‌افزار Boom 3D است که توسط Global Delight ساخته شده است. دلیل اصلی این پیشنهاد، انعطاف‌پذیری بالا و اتوکالیرباسیون این نرم‌افزار با هر نوع کارت صدایی است. همچنین تنظیمات مختلفی وجود دارد که از داخل برنامه می‌توانید تغییر دهید؛ مانند EQ و شدت صدای فراگیر، تقویت باس و … .

بعد از اتمام دورهٔ تریال، لایسنس این برنامه را می‌توانید با قیمت ۹ دلار خریداری کنید.

SBX Pro Studio Suite

نرم‌افزار خوب دیگری برای شبیه‌سازی صدای فراگیر است که با روشی مشابه، سیگنال صدا را از میان یک الگوریتم نرم‌افزاری برای استخراج اطلاعات مکانی عبور می دهد و بر اساس فرمت خروجی (هدفون یا بلندگو)، سیگنال فراگیر را بهینه می‌کند. این نرم‌افزار هم روی هدفون‌های استریو و هم هدفون‌های چندکاناله قابل استفاده است.

در داخل برنامه، ابزارهای مختلفی برای تقویت سیگنال، بهبود باس، ولوم نرمالیزیشن، تقویت صدای وکال و غیره وجود دارد. با این ابزارها می‌توانید صداها را با وضوح بیشتری بشنوید.

از هدفون سیمی یا بی‌سیم استفاده کنم؟

هر دو مدل از صدای فراگیر مجازی پشتیبانی می‌کنند. بعضی از مدل‌ها پردازندهٔ داخلی مجزا برای پردازش صدای فراگیر دارند. اما در نهایت مهم‌ترین تفاوت، راحتی است. یک نفر ممکن است هدفون بی‌سیم را ترجیح دهد و یک نفر با هدفون سیمی راحت باشد.

هر دو هدفون مزایا و معایب خاص خودشان را دارند. هدفون‌های سیمی طول عمر بیشتر و کیفیت صدای بهتری دارند. هدفون‌های بی‌سیم برای انتقال صدا معمولاً به یک دانگل USB نیاز دارند. همچنین هر از گاهی نیازمند شارژ هستند. البته بیشتر مدل‌های بی‌سیم پورت ۳.۵ میلی‌متری صدا هم دارند تا در صورت تمایل به صورت سیمی از آن‌ها استفاده کنید.