اکولایزر چیست و چگونه کار می‌کند؟
اکولایزر قابلیتی است که در سیستم پخش خودرو، سینمای خانگی و پلیر گوشی وجود دارد؛ معمولاً هیچ راهنمایی برای کار با اکولایزر در دفترچهٔ راهنمای محصول وجود ندارد. ما می‌خواهیم این راهنما را در اختیار شما قرار دهیم.
چه چیزی را اکولایز می‌کنیم؟
اکولایزر، فیلتری نرم‌افزار یا سخت‌افزاری است که سطح بلندی صدا در برخی از فرکانس‌ها را کم یا زیاد می‌کند. این موضوع همانند بیشتر مباحث مهندسی صدا، به گوش و قدرت شنوایی انسان مربوط است. برخی از فرکانس‌ها، صرفنظر از انرژی بلندتر از بقیه شنیده می‌شوند. محدودهٔ طبیعی شنوایی گوش انسان بین ۲۰ هرتز تا ۲۰ هزار هرتز است که بسته به شرایط فیزیولوژیکی افراد کمی ممکن است خارج از این محدوده باشد. یک نت ساده از دو ساز مشابه، با توجه به شکل اتاق، فضای ماشین، اندازه و ابعاده محیط ممکن است متفاوت باشد. حالا شما حساب کنید یک آهنگ کامل چقدر متفاوت است. یکی از دلایل طراحی آمفی تئاترهای باستانی به شکلی که در تصویر زیر می‌بینید، توجه سازندهٔ آن به جزئیات آکوستیکی و تأثیر محیط روی صداست.
اکولایزرها اغلب برای سالن‌های نمایش فیلم، فضای باز و اماکنی که طراحی آکوستیک ندارند کاربرد دارد. با این روش تمام فرکانس‌های صدا اصطلاحاً اکولایز می‌شوند. برای مثال برخی از مکان‌ها به فرکانس‌های باس یا بم پاسخ بهتری می‌دهند، در اینجا به منظور کاهش بازخوردها، اکولایزر (EQ) را در ناحیهٔ End کاهش می‌دهند. در واقع شما با اکولایز کردن صدا، محدودیت‌های آکوستیکی محیط را جبران می‌کنید.
گفتیم از EQ بیشتر در فضای باز و سالن‌های نمایش و … استفاده می‌کنند؛ با این حال برای مصارف روزمره نیز می‌توان از اکولایزر برای جبران نقص‌های محیط استفاده کرد. به عنوان مثال، ضبط ماشین چیزی نیست که بتوانید آن را به محیط دیگری انتقال دهید یا فضای اطراف آن را بازتر کنید و کارهایی از این دست؛ شرابط همین است که هست. اینجا می‌توانید با تغییر و تنظیم EQ به راحتی فرکانس‌های محدودهٔ خاصی را تقویت یا تضعیف کنید و ضعف‌های صوتی را تا حد قابل قبولی از بین ببرید.
فرایند اکولایزینگ چگونه صورت می‌گیرد؟
اکولایزرها روی باندها و رنج‌های فرکانسی کار می‌کنند. اگر خوش‌شانس باشید و دستگاه پخش خودروی شما اکولایزر دوبانده داشته باشد، به راحتی می‌توانید رنج‌های فرکانسی High و Low را کنترل کنید که به ترتیب Treble و Bass نیز نام‌گذاری شده است. در سیستم‌های صوتی قوی‌تر حتی ممکن است تعداد بیشتری باند مثلاً سه، چهار یا پنج و بالاتر وجود داشته باشد. تجهیزات حرفه‌ای موسیقی از اکولایزری با ۲۰ تا ۳۰ باند برخوردار هستند. هرچقدر تعداد باندها بیشتر باشد، کنترل بهتر و دقیق‌تری روی بازهٔ شنوایی انسان دارید؛ دلیلش این است که هر باند برای کنترل رنج مخصوصی از فرکانس‌ها در نظر گرفته شده است؛ بنابراین می‌توانید با کنترل بیشتری صدا را تنظیم کنید.
فیلترهای صوتی برای ایزوله کردن باندهای صدا به کار می‌روند که معمولاً به شکل یک زنگوله در اطراف باند مرکزی قرار گرفته‌اند. در سیستم‌های سخت‌افزاری، این فیلترها می‌تواند خیلی پیچیده باشد ولی به لطف اکولایزرهای گرافیکی این پیچیدگی از میان برداشته شده است. شما به راحتی می‌توانید از ناب‌های گرافیکی برای تنظیم اکولایزر استفاده کنید. اکولایزهای نرم‌افزاری شبیه آن‌هایی که در پلیرهای موسیقی می‌بینید این کار با به صورت شبیه‌سازی شده انجام می‌دهند. در واقع این اکولایزرها، ادای اکولایزرهای واقعی را در می‌آورند!
پریست‌ها و تنظیمات سفارشی
من با افتخار، بیش از ۱۲ سال یکی از کاربران پر و پا قرص نرم‌افزار Winamp هستم؛ یکی از مهم‌ترین دلایلش، EQ آن است.
تمام اسلایدرها به ترتیب فرکانس با واحد هرتز مرتب شده‌اند. پایین‌ترین اسلایدر (سمت چپ‌ترین)، ۷۰ هرتز و بیشترین اسلایدر ۱۶ هزار هرتز است. همچنین یک پری‌امپ در سمت چپ وجود دارد که برای افزایش کلی گین به کار می‌رود. وینمپ همچنین یک پلاگین مسخرهٔ ۲۵۰ بانده دارد که در عمل کاربرد زیادی ندارد. به هر حال اگر می‌خواهید کنترل دقیق‌تری روی فرکانس‌های مختلف داشته باشید، باید از این پلاگین استفاده کنید.
اغلب اکولایزرها، پریست‌های از قبل تنظیم‌شده‌ای برای ژانرهای مختلف موسیقی دارند. البته خیلی از حرفه‌ای معتقدند اکولایزر را نباید بر اساس ژانر تنظیم کرد. شاید این کار برای شنونده‌های معمولی تغییر محسوسی ایجاد کند ولی شنونده‌های حرفه‌ای به راحتی متوجه نامطلوب بودن این تغییرات می‌شوند. بسیاری از آهنگ‌ها از جمله آهنگ‌های پاپ، فراز و فرودهای زیادی ندارند و اکولایزر تاثیر زیادی روی آن ندارد؛ با این حال در برخی از ژانرها مثل تکنو و ترنس، کوبش‌ها و تفاوت فرکانس‌های زیر و بم زیاد است. در چنین شرایطی اگر اسپیکر شما قادر به بازنمایی دقیق این محدوده‌های فرکانسی نیست، می‌توانید از پریست Techno در اکولایزر استفاده کنید.
تصویر پایین، نمونه‌ای از تنظیم اکولایزر برای سبک راک است:
دو تصویر بالا تقریباً یکسان به نظر می‌ٰسند؛ با این حال برای موسیقی راک، در فرکانس‌های ۳۲۰ و ۶۰۰ هرتز، باندها کمی پایین‌تر کشیده شده و در فرکانس ۳ کیلوهرتز اندکی بالاتر است. با توجه به محدودهٔ خاصی از فرکانس‌ها در سبک‌های مختلف موسیقی، این تنظیمات می‌تواند تغییرات محسوسی ایجاد یا نکند. نکته اینجاست که باندهای اکولایزر را باید بر اساس آهنگی که می‌شنوید تنظیم کنید. به عنوان مثال موسیقی کلاسیک، میدرنج غنی‌ای دارد و گاهی در قسمت high end انرژی صوتی بالاست. تمرکز ترک‌های وکال بیشتر روی میدرنج و high است و قسمت‌های low end کمتر مورد توجه است. با همهٔ این‌ها، تفاوت از آهنگی تا آهنگ دیگر متفاوت است و ممکن است صرفنظر از ژانر به تنظیمات اختصاصی برای آن آهنگ نیاز داشته باشید.
پریست‌ها، تنظیمات ذخیره‌شده‌ای هستند که بیشتر به کار افراد مبتدی می‌اید. در واقع آن‌ها اصلاحات عمومی صدا برای ژانرهای مختلف موسیقی هستند. بهتر است بر اساس سلایق خود، تنظیمات از پیش‌تعریف شده‌ای را تهیه کنید و برای آهنگ‌های خود از این پریست‌ها استفاده کنید. این پریست‌ها را می‌توان بر اساس خواننده و آلبوم و سایر مشخصات دسته‌بندی کرد و در هنگام نیاز استفاده کرد. بهترین راه برای انجام این کار، بستن چشم‌ها و گوش کردن به موسیقی است. تنظیماتی اعمال کنید که برای گوش شما خوشایند است.
