مقدمه ای در باب لیمیترها (و چگونگی استفاده از آن ها)

در این مقاله به توضیح در مورد مهمترین ابعاد لیمیترها خواهیم پرداخت – این که چه زمانی و چگونه از آن ها باید استفاده کرد و این که چطور گوش هایتان را تمرین دهید که استفاده ی بی رویه از لیمیتر را تشخیص دهند.

اما ابتدا باید بدانیم لیمیتر چیست؛ کافیست در اینترنت جستجو کنید تا با تعاریف کاملی از این که چه چیزی یک لیمیتر را تشکیل می دهد مواجه شوید. تمامی این تعاریف روی مشخصات لیمیترها اتفاق نظر دارند: لیمیتر در حقیقت یک کامپرسر است که ratio در آن بیشتر از 10:1 است؛ اگرچه لیمیترهایی با نسبت های 8:1، 20:1، 100:1 و ∞:1 هم دیده می شود. اما به نظر ما بهترین چیزی که می تواند یک لیمیتر را تعریف کند، هدف و مشخصات آن است، به این دلیل:

ما برای اهداف مختلفی صداها را کامپرس می کنیم؛ شاید بخواهیم حس یک ساز را تغییر بدهیم، یا این که بخواهیم داینامیک رنج آن را کاهش دهیم تا فضای کنترل شده تری را در میکس اشغال کند. همچنین می توان برای رنگ دادن به صدا از کامپرسر استفاده کرد.

اما لیمیتر به طور کلی برای یک هدف استفاده می شود: تشخیص بخش هایی از سورس صدا که بلندترین صدا را دارند، و سپس پایین آوردن آن ها به شکلی که الف) دیستورشن ناخواسته ای اتفاق نیفتد و ب) یکپارچگی بالانس و رنگ کلی میکس حفظ شود.

برای کامل کردن این موضوع باید بگوییم به عنوان مثال پلاگین شبیه ساز 1176 قادر است به ratio هایی بالاتر از 10:1 نیز برسد. اما آیا شما از آن روی باس مستر استفاده خواهید کرد؟ احتمالا نه، چرا که این لیمیتر/کامپرسر به تُنالیته ی تمام میکس رنگ خواهد داد.

اثرات جانبی قابل بحث

لیمیترها معمولا برای افزایش لِول یا بلندی صدای یک ساز یا گروهی از سازها مورد استفاده قرار می گیرد. اما آیا این بهترین مورد استفاده ی آن هاست.

تا حدی این موضوع جای بحث دارد. برخی مهندسان صدا ترجیح می دهند گِین های ورودی یا threshold های لیمیترهایشان را دستکاری نکنند؛ آن ها در عوض ترجیح می دهند سیگنال را پیش از این که به لیمیتر برسد، تا جای ممکن پردازش کنند. آن ها پیش از این که بخواهند از لیمیتر برای محدود کردن پیک ها استفاده کنند، از طریق افزایش گِین ترک ها و به کار بردن EQ و کامپرشن سعی می کنند به تُن و لِول مناسبی دست پیدا کنند.

برخی دیگر از مهندسان صدا به قابلیت لیمیترها در درایو کردن ورودی در برابر سقف خروجی اعتماد می کنند. هر دوی این روش ها قابل قبول است، چرا که هر کدام به وسیله ی بسیاری از مهندسان صدای مطرح مورد استفاده قرار گرفته اند.

چه زمانی از لیمیترها استفاده کنیم؟

شما معمولا از لیمیتر روی صداهایی استفاده می کنید که پیک زیادی دارند و بجز آن مشکلی دیگری در این صداها وجود ندارد (مثل درامز هِوی متل). وکال ها نیز که ممکن است پیک های ناگهانی در آن ها وجود داشته باشد، پس گاها از لیمیتر برای وکال هم استفاده می شود. با این حال بیشترین استفاده از لیمیترها مربوط به باس های مستر می شود.

لیمیترهای Brickwall

معمولا پردازشگرهایی که پیک ها را به طور کامل مسدود می کنند را brickwall limiter می نامند؛ در این لیمیترها یک سقف تعیین می شود که سیگنال بالاتر از آن نخواهد رفت. در لیمیترهایbrickwall از ratio های بی نهایت استفاده می شود. نکته ای که به آن باید توجه داشته باشید این است که لیمیترها لزوما جلوی کلیپ شدن صدا را نمی گیرند، حتی اگر مترهای روی لیمیتر چیز دیگری را به شما نشان دهند. دلیلش این است که بسیاری از لیمیترهای دیجیتال اولیه برای مسدود کردن پیک هایی که بی سمپل های دیجیتال اتفاق می افتند مناسب نبودند. البته در دهه ی اخیر این موضوع تغییر کرده و حالا در لیمیترها پارامترهایی مانند “true peak” یا “ISP” دیده می شود. اگر می خواهید کاملا مطمئن شوید که هیچگونه clipping در صدا ایجاد نمی شود باید از گزینه ی “true peak” استفاده کنید.

کنترل های رایج در لیمیترهای مسترینگ

برخی لیمیترها دارای کنترل های اتک و ریلیز هستند. در حقیقت رابط گرافیکی لیمیترهای برندهای مختلف می تواند بسیار متفاوت از دیگری باشد. برخی لیمیترها دارای اسلایدرهای threshold هستند که لِولی که کاهش گِین از آن شروع می شود را نشان می دهد؛ این اسلایدرها همچنین گِین خروجی مربوطه را نیز تحت تاثیر قرار می دهند و در حقیقت هر چه شما این اسلایدرها را پایین تر ببرید، صدای سیگنال بلندتر به نظر خواهد رسید. برخی لیمیترهای دیگر فاقد کنترل threshold هستند و فقط گِین ورودی را به شما نمایش می دهند؛ در این لیمیترها هرچه شما بیشتر سیگنال را به سقف دیجیتال نزدیک کنید، شدت لِول – و کاهش گِین – افزایش پیدا می کند.

نحوه ی عملکرد لیمیتر شما شاید متفاوت باشد اما ابزارهای کلی در تمام لیمیترها مشابه هستند: یک پارامتر که بالاترین لِول ممکن را برحسب dBFS تعیین می کند (معمولا ceiling نامیده می شود)، یک اسلایدر یا دکمه ی چرخشی که مقدار کاهش گِین را مشخص می کند – پارامتری که مشابه threshold در کامپرسر است (معمولا این پارامتر موجب می شود شما حس کنید که صدای سیگنال بلندتر شده است) و نوعی ثابت زمانی که معمولا یک کنترل ریلیز است، اگرچه ممکن است برخی لیمیترها دارای کنترل اتک نیز باشند.

برخی لیمیترها دارای کنترل های stereo linking هستند که با استفاده از آن می توان روی استریو ایمیج میکس تاثیر گذاشت. این لیمیترها اگر در حالت unlinked قرار بگیرند، هر دو کانال به صورت مستقل لیمیت خواهند شد؛ چنین حالتی موجب می شود لِول یکی از کانال ها در زمان های مختلف کاهش پیدا کند، در نتیجه شما صدای وایدتری دریافت خواهید کرد، چرا که هر طرف استریو ایمیج به شکل مختلفی به لیمیتر پاسخ می دهد. البته توجه داشته باشید لیمیتینگ به صورت unlinked اگر به صورت شدید اعمال شود حالت ناخوشایندی در استریو ایجاد خواهد شد.

متقابلا شما می توانید کانال های چپ و راست را با یکدیگر لینک کنید که در این حالت کانالی که صدای بلندتری دارد، فارغ از قرارگیری آن در استریو، کاهش گِین را فعال خواهد کرد. در این صورت شما استریو ایمیج منسجم تر و یکدست تری خواهید داشت، چرا که مانند حالت قبل اختلافی در کانال های چپ و راست به وجود نمی آید.

معمولا لینک کردن کانال ها را برحسب درصد تعیین می شود. برای تشخیص استفاده ی مناسب از آن باید به گوش هایتان اطمینان کنید و ببینید چه نوع تنظیمی بهترین نتیجه را به شما می دهد.

نسل جدید لیمیترها که امروزه مورد استفاده قرار می گیرند معمولا کنترل هایی اختصاصی برای حفظ ترانزینت ها را ارائه می دهند. این کنترل ها لیمیتر را به شکلی راهنمایی می کنند که المان های پانچی و ریتمیک میکس حفظ شوند، چون این المان ها معمولا پس از پروسه ی لیمیتینگ کیفیت خود را از دست می دهند.

بخش Maximizer در پلاگین Ozone 8، که وظیفه ی لیمیتینگ را در مجموعه ی مسترینگ iZotope به عهده دارد، دو کنترل استریو را در اختیار شما قرار می دهد؛ یک کنترل که روی بخش ترانزینت سیگنال تمرکز دارد و کنترل دیگری که روی متریال دارای ساستین تمرکز می کند. همچنین یک اسلایدر با عنوان Transient Emphasis در اختیار شما قرار گرفته که پیش از مرحله ی لیمیتینگ، از ترانزینت ها مراقبت و آن ها را حفظ می کند.

برای این که تاثیر این پارامترها را بشنوید، سعی کنید کاری که در ادامه توضیح می دهیم را انجام دهید.

ریتم الگوریتم ها

این روزها لیمیترها معمولا الگوریتم های مختلفی را به کاربر ارائه می دهند تا هرچه بیشتر مناسب نوع موزیک آن ها شوند. در برخی از این الگوریتم ها از تکنولوژی های مولتی باند پیچیده ای استفاده شده است. برای مثال برخی الگوریتم های IRC که در پلاگین Ozone قرار دارد را در نظر می گیریم.

IRC مخفف عبارت Intelligent Release Control است IRC تا حدی از داینامیک ها و وضوح کلی میکس شما محافظت می کند. در پلاگین Ozone تنظیمات بسیاری مختلفی از IRC وجود دارد – چهار حالت، به علاوه ی استایل های مجزا در IRC III و IRC IV؛ با وجود این همه آپشن شاید تشخیص این که کدام یک از این آپشن ها برای موزیکی که روی آن کار می کنید مناسب است دشوار باشد. خوشبختانه بسیاری از کمپانی ها برای محصولاتشان دفترچه ی راهنما تدارک می بینند که الگوریتم های موجود در پلاگین در آن توضیح داده شده است؛ iZotope هم از این قاعده مستثنی نیست و در دفترچه راهنمای Ozone الگوریتم های IRC به صورت کامل توضیح داده شده اند.

چه زمانی از پردازش مولتی باند استفاده می شود؟ این حالت در مُد IRC IV وجود دارد که برخلاف لیمیترهای مولتی باند قدیمی که دارای سه یا چهار باند هستند، از باندهای بسیاری استفاده می کند. باندهای IRC IV به شیوه ی سایکوآکوستیک تقسیم می شوند تا هرچه بیشتر مناسب متریال شما شوند و در نتیجه تاثیر نامرئی تر و طبیعی تری روی صدا داشته باشند.

اما چطور باید از یک لیمیتر در جهت مناسب استفاده کرد؟ به هر حال استفاده ی نامناسب از لیمیترها می تواند موجب ایجاد دیستورشن و دیگر اثرات جانبی ناخوشایند شود.

نحوه ی شنیدن اختلاف ها در چهار مرحله ی ساده

در ادامه یک راهنمای مرحله به مرحله را برای شما توضیح می دهیم تا بتوانید کاراکتری صوتی لیمیترها را بهتر بشنوید.

1. ورودی و خروجی لیمیتر را در حین انجام تنظیمات لینک کنید

بسیاری از لیمیترها به شما اجازه می دهند گِین ورودی یا کنترل threshold را با سقف خروجی لینک کنید، به این صورت که اگر شما شدت یکی را افزایش دهید، لِول دیگری کاهش پیدا خواهد کرد. در چنین حالتی افزایش بلندی صدا دیگر شما را فریب نخواهد داد و شما بهتر می توانید بفهمید چه زمانی تنظیمات را بیش از اندازه ی لازم انجام داده اید.

پلاگین Ozone 8 دارای ویژگی linking می باشد که اسلایدر threshold را با ceiling جفت می کند. وقتی می خواهید threshold را پایین ببرید این قابلیت را فعال کنید. با پایین بردن threshold در جایی متوجه پدید آمدن دیستورشن هایی در صدا خواهید شد؛ در همانجا توقف کنید و اسلایدر را تا جایی به عقب ببرید که دیستورشن ها محو شوند.

2. سیگنال لیمیت شده را با سیگنال لیمیت نشده مقایسه کنید (در حالتی که هر دو گِین برابری داشته باشند)

لیمیتر را روی سیگنال فعال و غیر فعال کند تا بتوانید حالت لیمیت شده ی سیگنال را با حلات اصلی مقایسه کنید؛ سعی کنید اختلافاتی که در طنین صدا به وجود می آید را بشنوید. آیا وقتی لیمیتر را فعال می کنید از پهنای استریو ایمیج شما کاسته می شود؟ آیا ترانزینت ها تغییر می کنند و نرم تر می شوند؟ آیا groove متفاوت به گوش می رسد؟ به چیزهایی که متوجهشان می شوید دقت کنید و در صورت نیاز آن ها را یادداشت کنید.

3. تست دلتا انجام دهید

اینجاست که همه چیز جالب می شود – و شاید بسته به لیمیتری که استفاده می کنید، کمی پیچیده. در اینجا منظور ما از دلتا اختلاف real-time بین میکس لیمیت شده و ورژن دست نخورده ی آن است. این کار مانند سولو کردن اِس ها در یک de-esser است (زمانی که شما فقط اِس ها را می شنوید)، یا خروجی نویز یک de-noiser (که شما فقط چیزی که پلاگین حذف می کند را می شنوید).

ایزوله کردن و سولو کردن این اثرات مصنوعی باعث جلب شدن توجه شما به آن ها می شود. وقتی آن ها را جدا از میکس بشنوید، گوش شما بهتر تشخیص خواهد داد که وقتی لیمیتر را فعال می کنید چه چیزی از متریال لیمیت شده ی شما حذف می شود.

برخی لیمیترها پارامترهای دلتای مشخصی دارند، اما تمام آن ها دارای چنین پارامتری نمی باشند.

4. باز هم لیمیتر را فعال و غیر فعال کنید و به تفاوت ها گوش کنید

بله، دوباره باید مرحله ی دوم را انجام بدهید و میکس لیمیت شده را با حالت دست نخورده ی آن مقایسه کنید. حالا که شما تشخیص داده اید لیمیتر چه چیزی را از صدا حذف می کند، بهتر خواهید توانست اختلاف بین حالت لیمیت شده و bypass را بشنوید. حالا وقتی پارامترها را تغییر دهید تاثیر هر کدام را بهتر خواهید شنید.

جمع بندی

لیمیترها همیشه در حال بهتر شدن هستند. برخی از آن ها واقعا انقلابی هستند، مثل پلاگین Ozone 8 که یک دستیار هوشمند را در اختیار کاربر قرار داده که می تواند تنظیمات لیمیتر را انجام دهد و حتی با قرار دادن یک اکولایزر داینامیک پیش از لیمیتر، از اثرات مصنوعی ایجاد شده به وسیله ی لیمیتر بکاهد و نتیجه ی طبیعی تری را به شما ارائه دهد.

نکته ی مهمتری که باید به شما بگوییم این است که لیمیترها مدام در حال تغییر هستند، پس مهم است که نحوه ی عملکرد آن ها را بشناسید.