تاریخچۀ ماشین های درام

ماشین های درام (drum machines)، سکوئنسرها و سینتی سایزرها، شاخه ای از علمِ سنتزِ صدا را تشکیل می دهند که پایه و اساسِ بسیاری از استودیوها و اجراهای زنده است. در این مطلب به تاریخچۀ تکاملِ ماشین های درام خواهیم پرداخت و به شما نشان می دهیم که ایدۀ ساخت این دستگاه ها از کجا شروع شده و چگونه به جایگاۀ کنونیِ آن رسیده است.

با محبوبیت یافتنِ موسیقی electronic dance در اوایلِ دهۀ ۹۰، ماشین های درام به عضوِ مهمی از فرایندِ پردازش و تولیدِ صدا تبدیل شد.

با نگاهی به تاریخچۀ ماشین های درام همواره می توان جایگاهِ ویژۀ این ساز را در صنعتِ آهنگسازی دید؛ جایگاهی که به خوبی می توان در هر دو حوزۀ سنتز و سکوئنس صدا مشاهده کرد. خلاقیت در این ماشین ها باعث شده تا تهدیدی جدی برای موزیسین های واقعی به شمار روند. شاید تعجب کنید که منشأ ساختِ این ساز به ۷۰۰ سال قبل باز می گردد!

اسماعیل جزری (پدر علمِ رباتیک جهان) با نوشتنِ کتاب «فی معرفه الحیل الهندسیه» در سال ۶۰۲ هجری که به فارسی «مبانی نظری و عملی مهندسی مکانیک در تمدن اسلامی» و در انگلیسی به «The Book Of Knowledge Of Ingenious Mechanical Devices» ترجمه شده سرآغاز علمِ رباتیک و مکانیکِ جهان بوده است. نویسنده در این کتاب به شرحِ ۵۰ دستگاهی که خود ساخته پرداخته است. در همین کتاب به قایقی آبی اشاره شده که در آن توسطِ چهار دستگاهِ موسیقی آهنگ نواخته می شود و دو تا از این دستگاه ها درامرز بودند که ریتم و الگوی خود را از یک مکانیزمِ هیدرولیکی به کمکِ آب می گرفتند. هدف از نواختن این آهنگ ها سرگرم کردنِ حاضران در جشنِ سلطنتی بوده است.

اولین نشانه های درامز را می توان در سال ۱۹۳۱ یافت؛ زمانی که یکی از پیشکسوتانِ موسیقیِ الکترونیک لئون ترمین با همکاریِ تئوریسینِ برجستۀ موسیقی هنری کاول دستگاهِ Rhythmicon را با نامِ مستعارِ Polyrhythmophone ساختند (اسمِ جالبی دارد نه؟!) این دستگاه ترکیبی عجیب از شیرهای کنترلی و تکنولوژیِ مبتنی بر رادیو بوده که با فشردن یکی ۱۷ کلید تعبیه شده در آن ریتمِ موردِ نظر را بر اساسِ اصولِ هارمونیکِ صدا تولید می کرد.

جالب است بدانید بخشی از مکانیزم این دستگاه بر پایۀ چرخشِ دیسک ها و بهره گیری از پدیدۀ شکست نور استوار بوده و در نوعِ خود یکی از خلاقانه ترین ماشین های درام در آن دوران بوده است. ولی تنها سه نسخه از این دستگاه ساخته شد که تنها دوتا عملیاتی شد و اکنون به عنوان یک قطعۀ بی ارزش در موزه نگه داری می شود.

لئون تریمین اولینِ ماشینِ درام را تحتِ عنوانِ Rythmicon در سال ۱۹۳۱ ساخت که بر اساسِ یک روش مکانیکی مبتنی بر کلید، ریتم ها را ساخت.

طی دهه های بعد رویکردهایِ مختلفی برای تولیدِ ریتم و ضرباهنگ به کار گرفته شد که البته بیش از اینکه به عنوانِ ابزاری حرفه ای برای موزیسین ها به شمار رود اغلب در استودیوهای خانگی و به صورت غیرحرفه ای استفاده می شد.

دستگاه های ریتم ساز اغلب از روش های مکانیکی مبتنی بر دیسک های چرخشیِ متخلخل استفاده می کردند؛ به این صورت که نور را از حفره های سطح دیسک به آن سو که سنسورِ نوری قرار داشته ارسال می کرده و نهایتاً ریتمِ مورد نظر را تولید می کرده است. با تغییرِ سرعتِ چرخشِ دیسک ها تمپوی آهنگ نیز قابل تغییر بوده است. هدف از ساختِ این دستگاه، فراهم کردن روشی برای سولو نوازان بوده و با Drum Machineهای امروزی بسیار فرق داشته است.

آغازِ عرضۀ درامزهای واقعی تر

شرکت EKO در سال ۱۹۷۲ یکی از اولین ماشین های کاملاً قابلِ برنامه ریزی، تحتِ عنوانِ ComputeRhythm را تولید و منتشر کرد. دستگاه دارای ماتریسی از دکمه ها (۶ ردیف در ۱۶ ستون) بود که امکانِ برنامه ریزی هر یکی از آن ها وجود داشت. این دستگاه، مبنایی برای ساختِ ماشین های درام و پترن سکوئنسرها در دهه های بعدی شد. ComputeRhythm همچنین برای تولیدِ صدای درام از یک مدارِ آنالوگ استفاده می کرد و قادر بوده صداهای مورد نیاز برای snare, cymbals و موج های مربعی و سینوسی را برای کیک درام تولید کند.

در پایانِ این دهه، شرکتِ رولند با معرفی CompuRhythm CR-78 رسماً آغازِ عصرِ ماشین های درام را کلید زد. CR-78 با وجودِ اینکه برای تولیدِ صدا از روشِ سنتزِ کاهشی (subtractive synthesis) استفاده می کرد و کاملاً هم قابلِ برنامه ریزی نبود ولی نقطۀ عطفی در تاریخِ ماشین های درام بود؛ چرا که برای اولین بار توسطِ ریزپردازنده هایِ دیجیتال کنترل می شد. این موضوع باعث می شد تا الگوهای از پیش تعریف شده به طرزِ چشمگیری افزایش یابد و افسانۀ نواختنِ آهنگ های مدرنِ امروزی تحقق یابد.

درام ماشین های مدرن مثل Analog Rythm با سمپلینگ و کنترل های متعدد کار را بسیار ساده کرده اند.

شرکتِ رولند در سال ۱۹۸۰ اولین ماشین درامش را تحتِ عنوانِ TR-808 به بازار عرضه کرد که البته با استقبال گرمی مواجه نشد. این دستگاه به کاربر اجازۀ می داد الگوهای دلخواه را با استفاده از سینت به جای سمپل تولید کند. صدای این دستگاه از دیدِ خیلی از نوازنده ها مصنوعی به نظر می رسید ولی در کل قابلِ قبول بود. TR-808 در مقطعی معرفی شد که دنیا به سرعت در حال دیجیتالی شدن بود و درام ماشین های مبتنی بر سمپل مثل LM-1 محبوبیتِ بیشتری داشت. LM-1 نسخۀ بهبودیافتۀ درام ماشین های یاماها، E-Mu, Oberheim و … بود.

با وجودِ رقبایِ سرسخت در دنیایِ دیجیتال، شکستِ ۸۰۸ کاملاً بدیهی به نظر می رسید. رولند در سال ۱۹۸۴ با کمیاب شدن نیمه هادی های مورد استفاده در ۸۰۸ تولیدِ آن را متوقف کرد. همین اتفاق برای دستگاهِ دیگر رولند TR-909 نیز افتاد. دستگاهِ یاد شده اولین درام ماشینِ رولند مجهز به درگاهِ MIDI بود که متأسفانه به خاطرِ استفاده از تکنولوژیِ آنالوگ پس از دو سال از چرخۀ تولید خارج شد.

بعد از کم لطفیِ بازار به ماشین های ۸۰۸ و ۹۰۹ دورۀ شکوه آن ها آغاز شد. این دو دستگاه به انتخابِ محبوب در بازارهای دستِ دوم تبدیل شد. افرادِ مختلفی که به نوازندگی علاقه مند بودند اکنون می توانستند با مبلغِ کمی نسخۀ دسته دوم این دستگاه ها را خریداری و آهنگسازی کنند. رونقِ آهنگ های زیرزمینیِ ساخته شده با این دستگاه ها کم کم یک ژانرِ جدید الکترونیک را مطرح ساخت. اینجا بود که ۸۰۸ و ۹۰۹ رو زبان ها افتاد و به یک عنصرِ ضروری برای ساختِ چنین آهنگ هایی تبدیل شد. با شهرت یافتنِ این ژانر، نیاز به ۸۰۸ و ۹۰۹ به طرزِ عجیبی افزایش یافت؛ طوری که حتی بعضی حاضر بودند هزاران پوند بابتِ خریدش پول بدهند.

ماشین های سمپلینگ (Sample Machines)

همزمان با افزایشِ محبوبیتِ ۸۰۸ و ۹۰۹ ماشین های درام ِ مبتنی بر سمپل های از پیش بارگذاری شده، در حالِ رشد بود. همانطور که قبلاِ اشاره کردیم این نسل از ماشین های درام توسطِ Line LM-1 پایه گذاری شد که در همانِ سالِ معرفیِ ۸۰۸ به بازار عرضه شد.

راجر لین – طراحِ Line LM1 – بعد از موفقیت در عرضۀ LinnDrum کارش را با معرفیِ نسخۀ بهبود یافتۀ این دستگاه تحت عنوانِ Line 9000 در سالِ ۱۹۸۲ ادامه داد که ترکیبی از یک سکوئنسر، سمپلر به همراه پدهای ماشینی و کنترلرهای متعدد در یک ماشینِ درام بود. متأسفانه به خاطرِ نقص هایِ فنیِ سیستم عاملِ ۹۰۰۰ و بی نتیجه ماندنِ تلاش های لین برای اصلاح و بازنویسی کدِ آن باعثِ سقوطِ شرکتِ Line Electronics در سال ۱۹۸۶ شد.

دستگاهِ LinnDrum به خاطرِ کیفیتِ بالایِ سمپل ها، انعطاف و قیمتِ پایین به شهرت رسید.

ولی راجر شکست را قبول نکرد و همکاری با شرکتِ آکای (Akai) را به عنوان مهندس و طراح آغاز نمود. استخدامِ راجر باعث شد تا شرکت آکای با خیالِ راحت فقط روی بحثِ تولید و بازاریابی تمرکز کند و بخشِ فنی را کاملاً به راجر بسپارد. ثمرۀ این همکاری، ساختِ درام ماشینِ MPC60 بود که در سال ۱۹۸۸ عرضه شد. این دستگاه از بسیاری جهات شبیهِ Linn 9000 بود. دارای ۱۶ پدِ لمسی با یک ظاهرِ ساده بود و به خاطرِ جا به جایی آسان و مشاهدۀ آنی نتایج، محبوبیت زیادی یافت.

عامل دیگرِ محبوبیتِ MPC تواناییِ خوبِ آن در نمونه برداری و سکوئنسِ لوپ ها و صداهای ضبط شده از درام ماشین های قدیمی مثل ۸۰۸ و ۹۰۹ و امکانِ ترکیب با وکال و سمپل های دیگر بود. این موضوع شکافِ بین دستگاه های درامز قدیمی و جدید را پر کرد و به کاربران اجازه داد همزمان از هر دو جهت به خواستۀ خود برسند. عرضۀ MPC شاخه های جدیدی از موسیقیِ معاصر را رقم زد.

سری MPC آنچنان بر بازارِ موسیقی اثر گذاشت که می توان مبنای شکل گیری نرم افزارهای آهنگسازی (DAW) را به آن نسبت داد. بعد از عرضۀ MPC بازارِ سمپلرها رونق گرفت. MPC X در حالِ حاضر یکی از پیشرفته ترین دستگاه های درامز امروزی است.