ساخت استودیوی خانگی؛ راه‌اندازی اتاق کنترل
همان‌طور که می‌دانید، تولید موسیقیِ باکیفیت و استودیوی خانگی – آن هم بدون داشتن تجهیزات به‌روز و پیشرفته – تقریبا کار آسانی نیست. خوش‌بختانه ورک‌استیشن‌های امروزی با بهره‌مندی از سمپل‌ها، ریف‌های آماده، لوپ‌ها و… کار را تا حد زیادی ساده کرده‌اند. علاوه بر این، به لطف پلاگین‌های جذاب و حیرت‌انگیزی که کمپانی‌های نرم‌افزاری توسعه می‌دهند، می‌توانید موسیقی‌تان را به یک اثر فوق‌العاده و گوش‌نواز تبدیل کنید.
داستانِ جالب و زیبای ورک‌استیشن‌ها به همین‌جا ختم نمی‌شود و اگر نوازنده سازهایی مانند گیتار الکتریک یا باس باشید، می‌توانید با پرداخت مبلغ کمی، به مجموعه‌ای از پدال‌های شبیه‌سازی‌شده دسترسی داشته باشید.
به بیان دیگر، با وجود پلاگین‌ها و VSTهای واقع‌گرایانه امروزی، دیگر لازم نیست برای خلق یک اثر هنری، متحمل هزینه هنگفتی شوید 🙂
ما تا این‌جا فرض را بر این گذاشتیم که شما یا خواننده هستید یا نوازنده 🙂 اما اگر هیچ‌کدام این‌ها نیستید و کار صدابرداری یا مهندسی صوت انجام می‌دهید، احتمالا می‌دانید که برای تولید یک اثر باکیفیت، باید مبلغ نسبتا زیادی را صرف میکروفن‌گذاری و ضبط صدا کرد.
خوش‌بختانه ورک‌استیشن‌ها این کار را هم خیلی خوب انجام می‌دهند و دیگر لازم نیست مانند گذشته، برای ساخت یک قطعه، وقت و مبلغ زیادی را هزینه کنید.
در این قسمت از سری مقالات “ساخت استودیوی خانگی” می‌خواهیم در مورد راه‌اندازی اتاق کنترل و نکات مربوط به آن صحبت کنیم. به هر حال وقتی این مقاله را مطالعه می‌کنید، احتمالا تجهیزات لازم را خریداری کرده‌اید (یا قصد خریداری آن‌ها را دارید) و می‌خواهید استودیوی خانگی‌تان را راه‌اندازی کنید.
بنابراین امیدواریم مطالب موجود در این مقاله به شما در نصب تجهیزات و راه‌اندازی استودیو کمک بزرگی کند. با ما همراه باشید…
اگر بخواهیم صادقانه صحبت کنیم، ورک‌استیشن‌ها، پلاگین‌ها، نرم‌افزارهای شخص ثالث و… به‌حدی پیش‌رفت کرده‌اند که گاهی اوقات برای تولید موسیقی، لزوما احتیاجی به خرید کارت صدا، ساز و تجهیزات گران‌قیمت نیست و با پرداخت هزینه اندکی(بابت خرید ورک‌استیشن و پلاگین‌ها) می‌توانید یک قطعه موسیقایی نوآورانه و زیبا خلق کنید.
نکته جالب ماجرا این‌جاست که با وجود امکانات پیشرفته نرم‌افزارها، هنوز هم وقتی هنرمند مورد علاقه‌مان را در استودیوهای بزرگ و مجهز می‌بینیم، آرزو می‌کنیم که کاش جای او بودیم و می‌توانستیم موسیقی‌مان را در یک استودیوی مجهز یا [دست‌کم] نیمه‌مجهز تولید کنیم 🙂
شاید بسیاری از مردم فکر کنند که استودیو جای عجیب و غریبی نیست. شاید عده‌ای بگویند که استودیو فقط یک اتاق است که تجهیزات صوتی در آن قرار دارد 🙂 برای یک بار هم که شده، بیائید در مورد حرف این دوستان فکر کنیم؛ بیائید حالا که بعضی تجهیزات مورد نیازمان را خریداری کرده‌ایم(یا قصد خریداری آن‌ها را داریم) یکی از اتاق‌های خانه را به استودیو تبدیل کنیم.
البته ممکن است با خودتان بگویید که استودیوهای حرفه‌ای تجهیزات حرفه‌ای و گران‌قیمتی دارند اما اشتباه نکنید! استودیوهای بزرگ و مجهز مخصوص ضبط انواع و اقسام اصوات طراحی و راه‌اندازی می‌شوند. از این گذشته، استودیوهای پیشرفته معمولا درآمد زیادی دارند و طبیعتا همیشه جدیدترین و به‌روزترین تجهیزات را هم خریداری می‌کنند.
متأسفانه یا خوش‌بختانه، اغلب فعالیت‌های هنری، علمی و… در ابتدا با شکست مواجه می‌شوند؛ بنابراین نکته اصلی برای دستیابی به پیش‌رفت و موفقیت، تلاش مداوم و پشت‌کار است. این را به خاطر داشته باشید که برای رسیدن به اهداف‌تان باید بجنگید و ‘هرگز’ ناامید نشوید.
“دست و پنجه نرم کردن با انواع نویزها” ، “خراب شدن یا از بین رفتن سیگنال‌های صوتی آمپلی‌فایر و اجراهای بی‌کیفیت گیتار الکتریک و باس” ، “کمبود کابل و جست‌وجو برای پیدا کردن مبدل‌های خاص” و… شایع‌ترین مشکلاتی هستند که هنگام راه‌اندازی استودیو ممکن است با آن‌ها مواجه شوید. پس بدانید که شما تنها نیستید و خیلی افراد دیگر هم با این قبیل مشکلات روبه‌رو می‌شوند اما چیزی که باعث موفقیت شما می‌شود، صبر، امیدواری و تلاش دوباره است.
اگر از ما بپرسید “جذاب‌ترین ویژگی یک استودیوی مجهز چیست” ، بدون معطلی می‌گوئیم تکمیل بودن تجهیزات، کابل‌ها و اتصالات. به خاطر داشته باشید که این موضوع فقط در طول زمان و با کسب تجربه به دست می‌آید.
اصول فنگ‌شویی در دنیای صوت
فارغ از تمام تجهیزاتی که برای راه‌اندازی استودیو به آن‌ها نیاز دارید، در وهله اول باید مشکلات اصلی مربوط به خودِ اتاق را از بین ببرید 🙂 چه خوش‌مان بیاید و چه خوش‌مان نیاید، تنها چیزی که استودیوهای بزرگ را از استودیوهای معمولی متمایز می‌کند، آکوستیک خوب است و این دقیقا همان چیزی است که ما معمولا نداریم 🙂
واقعیت این است که خانه‌ها معمولا برای سکونت و زندگی کردن ساخته می‌شوند نه برای انجام کارهای تخصصی و حرفه‌ای مانند تولید موسیقی! بنابراین، آکوستیک نامناسب خانه و اتاق‌ها کاملا طبیعی است.
خلاصه این‌که آکوستیک بد نه‌تنها ضبط موسیقی را با مشکلات جدی روبه‌رو می‌کند، بلکه مانع از شنیدنِ درست اصوات می‌شود.
ما در این مقاله سعی کرده‌ایم ابتدا مشکلات و موانع احتمالی را شناسایی کرده و سپس در مورد راه‌حل‌های ممکن صحبت کنیم. بحث‌مان را با مهم‌ترین بخش استودیو یعنی اتاق ضبط آغاز می‌کنیم و نکاتی را در رابطه با اصول آکوستیک، ایزوله‌سازی، استفاده از نرم‌افزاری به‌روز و… را با شما در میان می‌گذاریم.
اهمیت اتاق کنترل
متأسفانه بسیاری از کمپانی‌ها و افرادی که تخصص لازم و کافی برای راه‌اندازی استودیو ندارند، کار را از اتاق کنترل ضبط می‌کنند! در حالی که اتاق کنترل از اهمیت بیشتری برخوردار است.
بگذارید رک بگوییم؛ اگر اتاق کنترل شما نامناسب باشد و هنگام راه‌اندازی آن، استانداردهای لازم رعایت نشده‌باشد، چگونه می‌توانید در مورد استاندارد بودن اتاق ضبط و کیفیت اصواتی که ضبط می‌کنید نظر دهید؟ چگونه می‌توانید اصوات را به شکل دقیق و طبیعی بشنوید و مراحل میکس و مسترینگ را با موفقیت پشت سر بگذارید؟
اگر اتاق کنترل‌تان مناسب نباشد، نمی‌توانید به طور بهینه و استاندارد از تجهیزاتی که تهیه کرده‌اید استفاده کنید و انگار پول‌تان را دور ریخته‌اید! ما در ادامه در رابطه با برطرف کردن این مشکلات و استفاده بهینه از تجهیزات و راه‌اندازی اصولی اتاق کنترل صحبت خواهیم کرد. خوش‌بختانه ‘اکثر’ راه‌حل‌های مورد بحث، در راه‌اندازی اتاق ضبط نیز کاربرد دارند.
سر و کله زدن با مشکلات مربوط به اصوات باس
یکی از نقاط ضعف اتاق‌های مستطیلی، به وجود آمدن مشکلات مربوط به اصوات باس – که تحت عنوان “امواج ایستاده” شناخته می‌شوند – است. بگذارید ساده بگوییم؛ همه ما برای یک بار هم که شده، سعی کرده‌ایم با فوت کردن درون بطری‌های شیشه‌ای، صدای آن‌ها را در آوریم یا دست‌کم یک بار در حمام آواز خوانده‌ایم.
متأسفانه در اغلب موارد، شرایط آن طور که ما دوست داریم پیش نمی‌رود و به جای شنیدن اصواتی گوش‌نواز، صداهای بمِ گوش‌خراشی می‌شنویم 🙂 همه این‌ها را گفتیم که یک چیز را بگوییم؛ اگر اتاق‌تان مستطیلی‌شکل باشد، اصوات بم، از اصوات بمِ بطری شیشه‌ای و حمام هم بدتر خواهند بود!
به هر حال هر اتاق، ابعاد خاص خودش را دارد و اصواتی که در آن اتاق پخش می‌شوند، با دیوارها برخورد کرده و منعکس(رفلکت) می‌شوند. اگر از همان اول فکری به حال این موضوع نکنید، بعدها با مشکلات جدی روبه‌رو خواهید شد که یکی از آن‌ها، عدم تقارن و برابری قسمت‌های زیر و بم صدا با یک‌دیگر است.
همان‌طور که می‌دانید، در مرحله مسترینگ تمام تلاش‌مان بر این است که موسیقی‌مان در همه دستگاه‌ها و تجهیزات صوتی، به شکلی که ما در استودیو می‌شنویم پخش شود. حال اگر اتاق کنترل ما مشکل داشته باشد، صدا اصلا اصولی مسترینگ نشده و در دستگاه‌های مختلف، به اشکال گوناگون و [بعضا] نامناسب شنیده می‌شود.
فرض کنید با پخش اصوات بم، امواج سینوسی متناظر با آن در اتاق‌تان پدیدار می‌شود. در این شرایط، با قرار گرفتن در نقاط مختلف اتاق، فرکانس‌های صوتی به اشکال گوناگون شنیده خواهد شد. حال اگر در نقاطی که شکل‌موج به بالاترین حد خودش رسیده قرار بگیرید، صدای بم موجود در اتاق، کاملا آزاردهنده به نظر خواهد رسید.
متأسفانه گاهی اوقات فرکانس‌های مختلف موجود در اتاق با یک‌دیگر دچار تداخل می‌شوند. اگر دقیقا در نقاط تداخل این امواج بایستید، صدای بسیار بلند یا بسیار ضعیفی را می‌شنوید؛ بلند یا ضعیف بودن اصوات به نوع امواجی که با یک‌دیگر ترکیب می‌شوند وابسته‌اند.
از این‌ها گذشته، در اغلب موارد، اصوات باس علاوه بر درون اتاق، به آن طرف دیوارها هم منتقل می‌شوند. در نتیجه اگر از اول فکری به حال این موضوع نکنیم، هم خودمان اذیت می‌شویم و هم باعث آزار دیگران خواهیم شد.
![]()
قانون ۳۸ درصد
قانون ۳۸ درصداگرچه اتاق‌های مستطیلی در مواجهه با اصوات موجود در فرکانس‌های پایین با مشکلات جدی روبه‌رو می‌شوند، اما توجه داشته باشید که ما ‘کاملا’ به این موضوع واقفیم. در واقع ما می‌دانیم که اگر اتاق‌مان مستطیل‌شکل باشد، باید انتظار چه چیزی را داشته باشیم و همین امر به ما کمک می‌کند تا مشکلات [احتمالی] را پیش‌بینی کرده و با آمادگی کامل آن‌ها را برطرف کنیم.
از طرف دیگر، “فاصله” و “قدرت صوت” رابطه عکس با یک‌دیگر دارند؛ یعنی با افزایش یکی، دیگری کاهش می‌یابد و بالعکس. با توجه به این رابطه، اگر اصوات بم در یک اتاق مستطیل‌شکل پخش شوند، با پیمودن فاصله‌ی کمی، از قدرت‌شان کاسته می‌شود. در چنین شرایطی، انتخاب یک اتاق مربع به عنوان اتاق کنترل، بزرگ‌ترین اشتباهی است که می‌توانید مرتکب شوید!
خوش‌بختانه با استفاده از قانون ۳۸ درصد می‌توان مکانی که امواج صوتی با یک‌دیگر تدخل ندارند را به دست آورد. به بیان ساده، با محاسبه‌ی ۳۸ درصدِ طول اتاق، می‌توان بهترین مکانِ قرارگیری صندلی را به دست آورد.
تنظیم اتاق
توجه داشته باشید که پیدا کردن محل مناسب برای قرار دادن صندلی، فقط بخش کوچکی از مشکلات را برطرف می‌کند و اگر مشکلات مربوط به فرکانس‌های پایین(اصوات بم) در اتاق شما جدی‌تر از این حرف‌ها باشد، باید فکر اساسی به حال آن بکنید 🙂
در چنین شرایطی، دیگر راه‌حل‌های ارزان‌قیمت مانند پتو، تشک، فرش، فوم، شانه تخم مرغ و… مشکلی را حل نمی‌کنند و به‌ناچار باید سراغ Absorberهای مخصوص باس بروید. خوش‌بختانه با گشت‌وگذار در بازار یا بررسی محصولات کمپانی‌هایی نظیر Real Traps و RPG می‌توانید Absorber مناسب اتاق‌تان را پیدا کنید اما فراموش نکنید که این محصولات عمدتا گران‌قیمت هستند.
برای مثال، یک Absorber معمولی مخصوص جذب اصوات باس موجود در فرکانس‌های ۵۰ الی ۵۰۰ هرتز می‌تواند چیزی حدود ۳۰۰ پوند قیمت داشته باشد. حال فرض کنید اتاق شما به ۶ عدد Absorber نیاز دارد؛ یعنی ۱۸۰۰ پوند!!!
اگر بودجه کافی برای تهیه این Absorberها را ندارید، سعی کنید خودتان آن را بسازید. برای این کار، کافی است با متریال به‌کاررفته در ساخت Absorberها و نحوه کارشان آشنا شوید. Absorberهای امروزی عموما از “فلز” و “پلاستیک یا فوم متراکم” ساخته می‌شوند و برای جذب اصوات بم، هنگام مواجهه با آن، به صورت جزئی در جهات گوناگون حرکت می‌کنند. برای ساخت این Absorberها می‌توانید از ویدیوهای یوتیوب، مستندات BBC و… استفاده کنید.
پیدا کردن محل مناسب برای قرار دادن صندلی
مرحله اول: در وهله اول باید با استفاده از میکروفن و یک طیف‌سنج نرم‌افزاری، شکل طیفی اصوات بمِ زمخت موجود در اتاق را ببینید. برای این کار، یک میکروفنِ کاندنسر باکیفیت تهیه کرده و آن را با کمی فاصله در مقابل اسپیکرهای مانیتورینگ اتاق قرار دهید و سپس [برای تست اسپیکر] با استفاده از سینتی‌سایزر یا ورک‌استیشن، یک صدای بم با فرکانس ۵۰۰ هرتز پخش کنید. طبیعتا در این مرحله لاین مربوط به میکروفن را باید میوت کرده‌باشید.
مرحله دوم: صدای مورد نظرتان را پخش کرده و حساسیت میکروفن را روی منفی ۱۲ دسی‌بل تنظیم کنید. اکنون یک طیف‌سنج نرم‌افزاری روی لاین میکروفن اعمال کنید و حالت آن را روی “Peak Hold” تنظیم کنید و سپس فرکانس صدا را به‌آرامی کاهش دهید. این کار را باید با صبر و حوصله انجام دهید تا طیف‌سنج بتواند تمام فرکانس‌ها را آنالیز کند. برای اطمینان بیش‌تر بابت آنالیز تمام فرکانس‌ها، توصیه می‌کنیم این مرحله را ۲ یا ۳ بار انجام دهید.
مرحله سوم: صفحه طیف‌سنج در تمام مدت انجام تست باید روبه‌روی شما باز باشد. با کاهش فرکانس صدا باید پاسخ فرکانسی متناظر با آن نیز کاهش یابد.
معمولا تغییر پاسخ فرکانسی از فرکانس ۱۰۰ هرتز شروع می‌شود و با رسیدن به فرکانس ۶۰ هرتز، پاسخ فرکانسی حدود ۱۰ دسی‌بل کاهش می‌یابد. هرچه فرکانس صدا به ۴۰ هرتز نزدیک‌تر می‌شود، پاسخ فرکانس با سرعت بیشتری کاهش می‌یابد. ما سعی کردیم نحوه کار طیف‌سنج را در حالت کلی توضیح دهیم. توجه داشته باشید که نحوه واکنش طیف‌سنج به اصوات ورودی به ۲ فاکتور مهم یعنی میکروفن مورد استفاده و اسپیکرها بستگی دارد.
مرحله چهارم: در این مرحله بایستی میکروفن را به مکانی که صندلی را قرار داده‌اید، جابه‌جا کرده و با افزودن یک طیف‌سنج دیگر، مرحله سوم را مجدد انجام دهید. اکنون با Freeze کردن آنالایزر به‌وضوح می‌بینید که با کاهش فرکانس صدا از ۵۰۰ هرتز به ۲۰ هرتز، پاسخ فرکانسی آن دچار فراز و فرود می‌شود. اگر نتایج حاصل از آنالایزر دوم با آنالایزر اول مطابقت داشت، همه چیز به‌درستی انجام شده و اتاق کنترل تقریبا آماده است اما اگر نتایج ۲ آنالایزر با هم مطابقت نداشت، سعی کنید یک مکان جدید در اتاق پیدا کنید.
مرحله پنجم: نقشه اتاق‌تان را بکشید و طبق قانون ۳۸ درصد، ۳۸ درصد طول آن را محاسبه کنید. برای دستیابی به مکان‌های مختلف جهت قرارگیری میکروفن و صندلی، توصیه می‌کنیم قانون ۳۸ را روی طول و عرض اتاق اعمال کنید.
(توجه داشته باشید که بعضی از این نقاط، عملا قابل‌استفاده نیستند اما به دست آوردن آن‌ها ضرری ندارد.) بعد از به دست آوردن نقاط مورد نظر، میکروفن را در آن نقاط قرار دهید و صدای اسپیکرها را آنالیز کنید. برای پیدا کردن بهترین و مناسب‌ترین نقطه، می‌بایستی تمام نقاط قابل‌استفاده را امتحان کنید.
مرحله ششم: با پیدا کردن نقاط قابل‌استفاده و انجام تست صدا در آن نقاط می‌توانید مکانی که اصوات باس در آن‌ها به شکل عادی و نرمال پخش می‌شوند را کشف کنید. در بعضی مواقع ممکن است این آزمایش‌ها نتیجه ندهد و اصوات باس همچنان در اتاق وجود داشته باشند.
در این شرایط، باید در مورد تعداد و مکان قرارگیری Absorberها تجدید نظر کنید. به هر حال بهترین روش برای پیدا کردن مکان مناسب جهت قرارگیری صندلی و انجام میکس و مسترینگ، پشت سر گذاشتن این آزمایش است.
