ترفندهایی برای عایق کاری صوتی اتاق
ساخت یک فضای آکوستیک شامل دو فرایند عایق کاری صدا (SoundProofing) و حل مشکلات آکوستیکی (acoustic treatment) است. عایق کاری صدا یا دقیق تر ایزوله سازی صدا (Sound isolation) نه تنها از درز کردن اصوات مزاحم به داخل اتاق جلوگیری کرده بلکه با ممانعت از تراوش صدا به بیرون از اتاق جلوی مزاحمت خانواده و همسایه ها را هم می گیرد. حل مشکلات آکوستیکی نیز شامل دو گام مهم است. گام اول تحلیل هندسۀ اتاق (ابعاد دیوارها و زاویه ها) و بهره برداری حداکثری از فضای موجود بوده و گام بعدی بهبود جذب و انتشار مشکلات فرکانسی برای دستیابی به یک محیط صوتی بالانس شده است.
لازم به ذکر است که دو فرایند یاد شده کاملاً مجزا از هم هستند و هیچ یک در دیگری مداخله نمی کند. به عنوان مثال عایق کاری صدا به وجهۀ آکوستیکی اتاق کاری ندارد و آن یکی نیز کاری به عایق کردن صدا ندارد؛ اما هر دو فرایند برای ساخت یک محیط حرفه ای به منظور ضبط و پخش صدا حیاتی هستند. در این مقاله نکاتی دربارۀ عایق کاری صوتی اتاق خواهیم گفت و به شما کمک می کنیم تا یک استودیوی اختصاصی برای تمرین بنا کنید.
عایق کاری صدا یعنی «ساخت و ساز»
برای عایق کاری حداکثری اتاق یا محیط تمرین چاره ای جز ساخت و سازِ آن ندارید. همانطور که جلوتر خواهید خواند این کار صرفاً با آویزان کردن جاذب های صدا بر روی دیوارها دست نیافتنی است. کارهایی چون تعبیۀ مواد عایق در دیوار یا استفاده از دیوارهای ضد صدا مستلزم ابزارها و مهارت هایی است که ممکن است نداشته باشید. قصد ما در این مقاله صرفاً اطلاع رسانی است. هر وقت خواستید این روش ها را اجرا کنید از شخصی باتجربه و آگاه کمک بگیرید و کار را به فردی بسپارید که در این کار متخصص است. هر بنا و سازنده ای برای این کار مناسب نیست؛ چرا که ممکن است به خوبی از پسِ کارهای ساخت و ساز برآید ولی به خاطرِ نداشتن دانشِ آکوستیک برخی نکات ظریف را رعایت نکند. با این حال اگر خودتان اطلاعات خوبی در این زمینه داشته باشید و به درستی او را در تغییرات فیزیکی محیط یاری کنید به نتیجۀ مورد نظر خواهید رسید. به عبارت دیگر: دانش از شما و کار از بنا! هدفِ ما در این مقاله در اختیار قرار دادن این دانشِ ابتدایی است.
به حداقل رساندن نشت صدا از دیوارها، سقف و کف اتاق
اگر می خواهید اتاق خود را در برابر نفوذ صدا حفاظت کند طبیعی است که ابتدا محیطی که اتاق در آن محصور شده یعنی دیوارها، سقف و کف را درست کنید. عایق کاری صوتی در ساده ترین حالت به دو روش حاصل می شود: ۱- استفاده از حائل صوتی ۲- استفاده از شکاف هوا. در روش اول از موادی مابین دیوار استفاده می شود که سرعت انتقال صدا را کاهش می دهد و در روش دوم به شیوۀ پنجره های دو جداره عمل می شود؛ یعنی وسط دیوار یک لایۀ خالی از هوا قرار می گیرد تا میزان انتقال حرارت و صدا کاهش یابد. با در نظر گرفتن این دو روش نحوۀ عایق کردن صوتی دیوار، سقف و کف اتاق را بررسی کنیم.
شناورسازی کفِ اتاق
رایج ترین تکنیکِ عایق کاری صوتی برای کف اتاق، شناور کردن آن است؛ یعنی به طریقی بین کف اتاق و زمین فاصله ایجاد کنیم. بهتر است قبل از دیوار و سقف سراغ کف اتاق بروید و به قول معروف کار را از بنیان درست کنید. فرقی هم نمی کند که در خانۀ ویلایی زندگی یا در طبقۀ همکف ساختمان یا در طبقۀ چندم آن، خلاصه باید این کار را انجام دهید.
برای این منظور می توان کف اتاق را خراب و از نو یک کفِ شناور درست کرد؛ این کار شدنی است ولی به خاطر هزینۀ زیاد و دستکاری محیط چندان معقول نیست. راه دیگر اضافه کردن یک کفِ کاذب (مثل سقف کاذب) به اتاق است. در واقع یک سری مواد را در کفِ اتاق تعبیه می کنید و بعد از شاسی کشی، لایۀ دیگری که همان کفِ کاذب است را بر روی آن قرار می دهید. در تصویر پایین (سمتِ چپ) نوع مناسبی از این شناورسازها به نام Auralex U-Boat را می بینید که نه تنها برای کف بلکه برای سطوح عمودی مثل دیوارها و حتی سقف اتاق نیز قابل استفاده است. تصویر سمتِ راست نیز Auralex SheetBlok را نشان می دهد که معمولاً مابین دو لایه دیوار گچی قرار می گیرد و میزان انتقال صدا را به حداقل ممکن می رساند.
ایزوله سازی دیوارها
بعد از زمین مرحلۀ بعد عایق کاری دیوارهاست. فرض را بر این می گیریم که با دیوارهای خشک (drywall) سروکار دارید. دیوار خشک به ورقه ای از گچ گفته می شود که مابین دو لایۀ ضخیم از کاغذ یا مقوای فشرده قرار گرفته و برای ساخت دیوارهای جداکنندۀ داخلی و سقف از آن بهره می گیرند. بالاتر SheetBlok را معرفی کردیم که برای عایق کردن دیوارها کاربرد زیادی دارد. این ماده با پوشاندن سطح دیوارها ۴ دسیبل بیشتر از سرب خالص در بحث انتقال صدا موثر است.
شیت بلاک طوری ساخته شده که به راحتی بر روی هر سطحی از دیوار می توانید نصب کنید و به صورت چشمگیری میزان انتقال صدا را کاهش می دهد. با استفاده از کانال های Auralex RC8 (تصویر پایین) به راحتی می توانید یک ساندویچ پنل با پشتیبانی از دو لایۀ گچ به ضخامت ⅝ اینچ به همراه یک لایه شیت بلاک مابین آن درست کنید. این محصول طوری ساخته شده که دیوار ثانویه را تا به طور کامل از سازۀ اصلی بنا جدا می کند.
اگر اتاق شما به اندازه ای بزرگ باشد که بتوانید چند اینچِ دیگر از فضای آن را فدا کنید می توانید لایۀ دیگری از دیوار خشک که با پوششی از SheetBlok حائل شده فضایی خالی از هوا ایجاد کنید (اساساً ساخت چنین چیزی همان منافع کفِ کاذب را برای دیوار به همراه خواهد داشت. برای ایزوله سازی بهتر، دیوار ثانویه را باید روی کفِ ایزوله شده قرار دهید).
مسلماً ساخت چنین سازۀ پیشرفته ای نیازمند یک فرد متخصص است ولی قطعاً ارزش یک محیط بی سروصدا را خواهد داشت. در واقع شما یک اتاق دیگر درون اتاق فعلی خود بنا کرده اید؛ این تکنیکی است که در اغلب استودیوهای حرفه ای دنیا هم انجام می شود.
نکته: اضافه کردن صدها کیلو مواد ساختمانی در داخل بنای فعلی نیازمند نظارت یک معمار یا مهندس حرفه ای ساختمان است. اضافه کردن بار اضافه به اتاق بدون در نظر گرفتن اصول ایمنی و استانداردهای لازم می تواند فاجعه آمیز و خطرناک باشد.
عایق کاری سقف
عایق کاری سقف نیز به همان صورتی که برای دیوار و کفِ اتاق انجام شد صورت می گیرد که البته سخت ترین بخش عایق کاری صوتی اتاق است. ساخت یک سقف کاذب روی سقفِ فعلی کارِ بسیار دشواری است. در تئوری همه چیز مثل دیوار است. با دولایه دیوار خشک و SheetBlok یک ساندویچ پنل می سازید و سپس با کمک Auralex RC8 به سقف متصل می کنید.
بسته به شرایط پیشنهاد خوبی است که سقف کاذب را بر روی لایه ای از SheetBlok و کف پوش چوبی قرار دهید. این کار بهبود زیادی در عایق کردن سقف به وجود می آورد. با این حال گاهی هم انجام چنین کاری مقدور نیست. مثلاً به خاطر کوتاه بودن سقف اتاق و … .
همچنین قرار دادن لایه ای از پشم شیشه یا پشم سنگ (تصویر پایین: Auralex Mineral Fiber ) بین سقف اصلی و کاذب ایدۀ خوبی برای ایزوله سازی بهتر است. عایق کاری سقف از بقیۀ قسمت ها سخت تر و البته مهم تر است؛ هم به لحاظ ایمنی و هم برای عایق کاری صوتی اتاق.
سایر موارد قابل ملاحظه در عایق کاری صوتی
علاوه بر دیوارها، کف و سقف اتاق نکات دیگری نیز برای عایق کاری وجود دارد. مثلاً یکی از ساده ترین کارها استفاده از درزگیرهای آکوستیکی مثل Auralex StopGap است. این درزگیرها را می توانید در محل تقاطع دیوار با کف و سقف اتاق، پنجره و هر جایی که شکافی به وجود آمده استفاده کنید. با در نظر گرفتن این نکته که صدا از طریق هوا منتشر می شود و هر جایی که هوا باشد امکان رخنه کردن صدا نیر وجود دارد تمام نقاط احتمالی را با استفاده از این درزگیر محکم کاری کنید.
کمی روی مدلِ درب و پنجرۀ و راهکارهای مناسب برای عایق کاری صوتی آن فکر کنید. مثلاً در صورت استفاده از پنجره های معمولی می توانید از نوع دو جدارۀ آن استفاده کنید که در برابر صدا مقاوم تر است؛ این پنجره ها کمی گران تر از پنجره های معمولی هستند ولی عملکرد عالی شان واقعاً ارزش هزینۀ بیشتر را دارد. به همین صورت درب دو جداره هم در بازار وجود دارد. این درب ها به صورت پشت به پشت روی یک چارچوب مشترک که با لایه ای از هوا از هم جدا شده مستقر شده اند. استفاده از درب های ضخیم بیشتر در سازه های قدیمی رایج بوده که به خاطر افزایش وزن و البته استفاده از موادِ بیشتر دیگر مقرون به صرفه نبوده و اکنون با روش های ارزان تری مثل ساندویچ پنل جایگزین شده است.
نکتۀ دیگر که اغلب نادیده گرفته می شود استفاده از سیستم های تهویۀ مطبوعِ کم صداست. اتاق جدید کماکان نیازمند تهویه است. یعنی به سیستم گرمایشی و سرمایشی نیاز دارد؛ ولی اگر فکری به حالشان نکنید سکوت حاکم در اتاق با روشن کردن این دستگاه ها به هم می خورد. این کار نیز به مشاورۀ متخصص نیاز دارد و البته که از اهمیت بالایی برخوردار است.
کار را به کاردان بسپارید
احتمالاً با توضیحاتی که دادیم به اهمیت عایق کاری صوتی اتاق پی برده اید و البته این را هم می دانید که انجام چنین کاری بسیار حساس و نیازمند یک آدمِ کاربلد است. در صورتی که بخواهید خودتان مهندسی کنید ممکن است با دو مشکل مواجه شوید: اولاً در انتخاب مواد و شیوۀ استفاده از آن ها دچار اشتباه می شوید و صرفاً باید به حرف فروشنده ها که اغلب کارشناس نیستند گوش کنید و دوماً کوچکترین اشتباهی در به کار گیریِ روش های بیان شده به اتلاف پول و هزینۀ مجدد برای خرید آن موارد منجر می شود. صرفاً درزگیری اتاقی که هنوز کف و دیوارهایش عایق کاری صوتی نشده نتیجه ای جز اتلاف زمان و هزینه در پی ندارد. توصیه می کنیم در این رابطه با یک شخص متخصص که در حوزۀ ساخت استودیو و اتاق های آکوستیک فعالیت داشته مشورت کنید تا اطلاعات لازم را به شما بدهد. کار را یکبار ولی درست و اصولی انجام دهید.
