آشنایی با چند ساز کوبه ای

سازهای کوبه ای با اینکه به اندازۀ درامز، گیتار، باس و کیبورد جذابیت ندارند ولی نقش مهمی در موسیقی ایفا می کنند. متأسفانه بسیارهای از گروه های موسیقی با وجود چنین سازهایی در میان سازهای خود، درک درستی از کاربردشان ندارند. واقعاً ناراحت کننده است که نتوانیم از تجهیزاتمان برای اضافه کردن چاشنی به آهنگ هایمان استفاده کنیم. منظور ما فقط موسیقی ملل مثل کوبا، آفریقا، برزیل، خاورمیانه یا هند نیست؛ بلکه می توان در هر سبک دیگری مثل راک، پاپ، هیپ هاپ، کانتری و … استفاده کرد. این سازها نقش عمده ای در موزیک درمانی هم دارند. امیدواریم با معرفی چند ساز کوبه ای بتوانیم شما را وارد دنیای جذابشان کنیم.

کاخُن (Cajon)

کاخن یک لغت اسپانیایی به معنی جعبه یا صندوقچه است که به نوعی ساز کوبه ای اشاره می کند. نوازنده روی این ساز که حکم یک صندلی را دارد می نشیند و با ضربه زدن به صفحۀ کناری و بالا صدا تولید می کند. شاید در میان سازهای کوبه ای این یکی بیشتر از بقیه مد شده است. ساختار این ساز یک جعبۀ چوبی مکعب مستطیل است که چهار طرفش با چوب ساخته شده و سطح اصلی آن یعنی تاپا (tapa) که در قسمت جلو قرار دارد از تخته سه لایه ساخته شده است.

اغلب در قسمت پشتی کاخن (و گاهی در سمت چپ یا راست) حفرۀ صدا (Sound hole) قرار دارد. این ساز در حال حاضر بیشتر در قارۀ آمریکا، فیلیپین و اسپانیا رواج دارد ولی به سرعت در حال گسترش در سایر کشورها نیز هست. کاخن قیمت مناسبی دارد، یک ساز همه کاره به شمار می رود و در اشکال، رنگ ها و اندازه های مختلف به فروش می رسد. این ساز برای خواننده ها، ترانه سراها، کارهای استودیویی، استفاده در منزل و کلیسا مناسب است.
لوازم جانبی زیادی مثل پدال، چوب، کاباساس (cabasa) و … برای کاخن وجود دارد که آن را تبدیل به یک درام کیت تمام عیار تبدیل می کند. با جستجوی نام Daniel de los Reyes در اینترنت می توانید صدای این ساز را بشنوید. او یک موزیسین آمریکایی در سبک پاپ است که عضو گروه زاک براون بوده و در نواختن این ساز تبحر زیادی دارد.

کنگا (Conga)

کنگا از چوب یا فایبرگلاس ساخته شده و ظاهری بلند و شبیه بشکه دارد و بیشتر در سبک آفریقایی-کوبایی از آن استفاده می شود؛ ولی در سایر فرم های موسیقی لاتین نیز کاربردهای فراوانی دارد. این ساز هم در حالت نشسته قابل نواختن است و هم به کمک استند می توان در حالت ایستاده از آن استفاده کرد. تنوع استفاده از این ساز در انواع سبک های موسیقی باعث شده تا هر کشوری با توجه به فرهنگ زبانی خود نامی بر آن بگذارد مثلاً در کوبا که منشأ اصلی این ساز به شما می رود نامش توبادوراس است.

بر خلاف ظاهر سادۀ کنگا، تولید صدای واقعی و زیبا از آن نیازمند مهارت بالایی است. در واقع نواختن درستش نیازمند تکنیک است. پیشنهاد می کنیم به آهنگ هایی که Giovanni Hidalgo نواخته گوش بدهید تا جنس صدا و نوع نوازندگی این ساز را بهتر درک کنید.

بانگو (Bongo)

همانطور که از نامش می توان حدس زد با یک ساز آفریقایی-کوبایی طرف هستیم. این ساز متشکل از یک جفت طبل با اندازه های متفاوت است. در اسپانیا به طبل بزرگتر hembra (زن) و به طبل کوچکتر macho (مرد) گفته می شود. بانگو یکی از محبوب ترین سازهای کوبه ای در ژانر سان کوبایی، سالسا و جاز آفریقایی-کوبایی است. این ساز امروزه در تمامی سبک های موسیقی یافت می شود و گفتنی است که در ایران به آن بانگو یا بینگو گفته می شود. بانگو یک ساز تکنیکی است و مطالعه و تمرین نقش مهمی در نواختن آن دارد. البته یادگیری اش به اندازۀ کنگا دشوار نیست؛ بنابراین هر کسی در حد خود می تواند از صدای زیبایش بهره بگیرد. در نواختن بانگو معمولاً از نوک انگشتان استفاده می شود و کمتر دست به کار می رود. عبارت Buena Vista Social Club را در اینترنت جستجو کنید تا از نزدیک با صدای بانگو آشنا شوید.

تیمبال (Timbale)

نواختن تیمبال حس جالبی دارد. شاید شنیدن تکنوازی های tito puenete – بزرگترین موزیسین و رهبر ارکستر لاتین – شما را به وجد آورد. همانطور که در تصویر مشاهده می کنید، تیمبال از دو ساز کوبه ای فلزی تشکیل شده است و صدایی شفاف و بریده تولید می کند. همانند سایر سازهای کوبه ای تیمبال نیز از الگوی ریتمیک خاصی پیروی می کند. این ساز را می توان ابزار خوبی برای یادگیری مبحث ریتم در موسیقی دانست ولی اگر عاشق سولو نوازی هستید باز هم تیمبال حرف اول را می زند. امروزه این ساز جای خود را در بیشتر سبک های موسیقی جاز، پاپ، راک و … باز کرده است.

جیمبه (Djembe)

جیمبه متعلق به آفریقای شرقی است و همانند کنگا نواختنش تکنیکی است. نوازنده های زیادی از این ساز استفاده می کنند ولی توصیۀ ما شنیدن کارهای Mamady Keïta است. تکنیک نواختن جیمبه به اندازۀ کنگا سخت نیست و با توجه به اینکه انواع مختلف تن صدا را می توان با آن تولید کرد در سبک های مختلف موسیقی قابل استفاده است. جیمبه در اشکال و اندازه ها مختلفی به فروش می رسد. ظاهر سنتی این ساز و یادگیری آسانش در کنار سروصدای زیادی که تولید می کند آن را به یکی از جذاب ترین آلات موسیقی بدل کرده است.

سایر سازهای کوبه ای

البته تعداد بسیار بیشتری از سازهای کوبه ای همچون تمبورین، پاندیرو، بوران، جان جان، کویی کا، سوردو، تمبوریم، باتا و … نیز وجود دارد که پرداختن به همۀ آن ها در یک مقاله مقدور نیست. این اطمینان را به شما می دهیم که تعداد سازهای کوبه ای به اندازه ای هست که اگر کل عمرتان را پای آن بگذارید باز هم مواردی پیدا شود که تجربه نکرده باشید. به همۀ نوازنده ها توصیه می کنیم از سازهای کوبه ای استفاده کنند؛ هم تفریح است و هم دانش موسیقایی شما بالا می رود. برای یکبار هم که شده از کیبورد، پیانو و گیتار خود فاصله بگیرید و نواختن چند ساز کوبه ای را تجربه کنید. قطعاً جذابیتش به اندازۀ اولین سازی است که خریداری کرده اید.