راهنمای جامع انتخاب میدی کنترلر

میدی کنترلرها از زمانی که پروتکل MIDI در اوایل دهه ی 1980 به وسیله ی Dave Smith و Ikutaru Kakehashi توسعه داده شد وجود داشته اند. این کانکشن به وسیله ی کانکتورهای DIN-style ساخته شد که معمولا شامل کانکشن های ورودی، خروجی و THRU می شود. خروجی THRU باعث می شود پیام هایی که به وسیله ی ورودی MIDI دریافت می شوند بدون تغییر ارسال شوند تا چند دستگاه بتوانند به همدیگر متصل شوند.

این سیستم در طول زمان نسبتا بدون تغییر باقی ماند. اخیرا با معرفی پروتکل MIDI 2.0 و بخصوص پروتکل جدید MPE) MIDI Polyphonic Expression) و قابلیت های دستگاه ها و اینسترومنت های نرم افزاری که تعداد آن ها در حال رشد می باشد، واضح است که MIDI یکی از اجزای مهم و کاربردی در موسیقی است و در سال های آینده هم همراه ما خواهد بود.

وقتی می خواهید یک میدی کنترلر انتخاب کنید، دستگاه ها و نرم افزارهایی که در استودیو یا تجهیزات اجرای زنده ای که استفاده می کنید، نوع موزیکی که کار می کنید، نیاز به پرتابل بودن، توانایی هایتان به عنوان یک نوازنده و بسیاری عوامل دیگر را باید در نظر بگیرید. در این مطلب سعی می کنیم مهم ترین چیزهایی که در انتخاب میدی کنترلر باید به آن ها دقت کنید را برایتان روشن کنیم تا نه میدی کنترلری تهیه کنید که فراتر از نیازهایتان باشد و نه میدی کنترلری انتخاب کنید که پاسخگوی نیازهایتان نباشد.

کانکشن ها

کیبورد احتمالا رایج ترین نوع میدی کنترلر است و دلایل واضحی هم دارد. کیبورد به شما اجازه می دهند اطلاعات pitch را یا به صورت داخلی پردازش کند (اگر کیبوردتان صدای خودش را داشته باشد) یا به نرم افزارها یا دیگر دستگاه های سخت افزاری انتقال دهد.کیبورد کنترلرهای مدرن دارای کانکشن های USB MIDI و گاها کانکشن های MIDI DIN می باشند. کانکشن MIDI THRU همیشه در کنترلرها وجود ندارد اما گاهی وقت ها می توانید خروجی کنترلر را با استفاده از سوییچینگ اینترنال دستگاه به THRU تغییر دهید. Bluetooth MIDI هم اخیرا در دستگاه های کوچک تر و دستگاه های iOS موفق ظاهر شده است.

اصلی ترین سوالاتی که باید از خودتان بپرسید این است که به چه تعداد کلاویه، چه سایزی و چه نوع اکشنی نیاز دارید.

تعداد کلاویه ها

تعداد کلاویه هایی که می توانید در یک میدی کنترلر داشته باشید، می تواند هر چیزی از یک اکتاو گرفته تا رنج کامل پیانو یعنی 88 کلاویه باشد. این که شما به چه تعداد کلاویه نیاز دارید بستگی به توانایی نوازندگی شما دارد. اگر می توانید به خوبی پیانو بزنید و از هر دوست تان استفاده کنید، یا اگر قرار است از اینسترومنت هایی مانند پیانو یا آنسامبل های ارکسترال استفاده کنید که نیاز رنج کامل کلاویه ها دارند، کنترلرهای 88 کلاویه ای انتخاب مناسبی برای شما خواهند بود.

با این حال اگر فضای کوچکی داشته باشید، تعداد کلاویه های بیشتر برایتان بهتر نخواهد بود. دیگر انواع رایج کنترلرها، مدل های 61، 49 و 25 کلاویه ای هستند. این کنترلرها هم می توانند تمام نت ها را اجرا کنند، اما برای دسترسی به اکتاوهای مختلف باید از سوییچ های اکتاوی که روی دستگاه قرار گرفته است استفاده کنید، پس نمی توانید همزمان به تمام نت ها و اکتاوها دسترسی داشته باشید. بسیاری از اینسترومنت های سمپلینگ ارکسترال دارای سوییچ هایی هستند که روی آرتیکولاسیون تاثیر می گذارند. پس داشتن کلاویه های بیشتر در این مورد خوب است.

همچنین این امکان وجود دارد که شما محدوده های مختلف کیبورد را به سورس های صدای متفاوتی اختصاص دهید. در این حالت هم هرچه تعداد کلاویه ی بیشتری در اختیار داشته باشید بهتر خواهد بود. برای حمل راحت دستگاه، کنترلرهای بسیار کوچکی وجود دارند که در کوله ی شما جا می شوند. کنترلر Korg nanoKey2 یکی از این کنترلرهاست. این کنترلر دارای 25 کلاویه با سوییچ های تغییر اکتاو می باشد و تقریبا 50 دلار قیمت دارد. اگرچه چنین کیبوردی برای اجرای ملودی های ساده یا آکوردهایی که با یک دست گرفته می شوند مناسب است، اما برای استفاده ی استودیویی احتمالا به کنترلری با امکانات بیشتر نیاز خواهید داشت.

اکشن

وقتی تصمیم گرفتید که به چه تعداد کلاویه نیاز دارید، دومین چیزی که باید در نظر بگیرید این است که می خواهید کلاویه ها چه حسی داشته باشند.

کلاویه هایی با اکشن چکشی سنگین حسی مشابه کلاویه های یک پیانوی واقعی به شما خواهند داد. اگر شما پیانیست هستید، با این کلاویه ها احساس راحتی خواهید کرد. اما اگر پیانیست نباشید این نوع کلاویه ها ممکن است سرعت شما را پایین آورد. برخی پیانیست ها کلاویه های نیمه سنگین سینتی سایزرها یا کنترلرها را به واسطه ی سرعت بیشتری که فراهم می کند ترجیح می دهند. نوع اکشن همچنین روی عملکرد افترتاچ اثر خواهد داشت. (در ادامه راجع به این موضوع بیشتر توضیح خواهیم داد.)

سایز کلاویه ها

سایز کلاویه ها یکی دیگر از عوامل مهمی است که باید در نظر بگیرید. کنترلرهای دارای اکشن سنگین تقریبا همیشه دارای کلاویه های فول سایز مانند یک پیانو هستند. اما کلاویه های سبک یا نیمه سنگین ممکن است سایزهای مختلفی داشته باشند، از کلاویه های فول سایز گرفته تا کلاویه های مینی. تصمیم گیری در این باره بستگی به توانایی های شما، محدودیت فضا و اهمیت پرتابل بودن دستگاه برای شما و حتی نوع دست شما دارد.

افترتاچ/فشار

Aftertouch که گاهی اوقات به آن Pressure هم گفته می شود، به قابلیت ارسال جریانی از دیتای کنترل پیوسته در یک کلاویه، پس از فشار داده شدن پد یا دیگر دستگاه های میدی اطلاق دارد. سنسور فشار دستگاه، جریانی از اطلاعات MIDI مرتبط را ارسال می کند که می تواند به چیزهایی مانند پارامتر ویبراتو یا مثلا cutoff frequency در یک lowpass filter هدایت شود.

در سینتی سایز کردن صدا، افترتاچ می تواند سور کنترل قدرتمندی برای هر پارامتری که قابلیت استفاده به عنوان هدف ماژولیشن (modulation target) داشته باشد خواهد بود. نوع اکشن کلاویه قطعا روی عملکرد و استفاده ی خلاقانه از افرتاچ تاثیرگذار خواهد بود. با معرفی اکستنشن های جدید MPE، پیام های افترتاچ حالا می توانند پلی فونیک باشند تا یک جریان مجزا از دیتای افترتاچ مختص هر نت برای هر کلاویه ایجاد خواهد شد. نرم افزارها و سخت افزارهایی که از MPE پشتیبانی می کنند روز به روز در حال بیشتر شدن هستند.

Velocity

کلاویه های حساس به velocity در تقریبا تمام کنترلرهای مدرن وجود دارند. اما برخی از مدل ها امکان تغییر حساسیت محدوده های مختلف کیبورد را برای کاربر فراهم می کنند و یا اجازه می دهند کاربر منحنی velocity را تغییر دهد؛ به این ترتیب کاربر با انجام یک سری تنظیمات می تواند پاسخگویی velocity را بر حسب استایل نوازندگی اش و یا برحسب صدایی که مد نظر دارد شخصی سازی کند.

پدال ها

معمولا کیبورد کنترلرها (به غیر از مینی کیبوردها) حداقل یک ورودی پدال برای یک پدال ساستین (مانند پیانو) و گاهی یک پدال ثانویه برای یک پدال اکسپرشن خواهند داشت. با این کنترلرها بدون هیچ مشکلی می توانید از پدال ها استفاده کنید، البته شاید لازم باشد قطبیت پدال ساستین را تغییر دهید.

Pitch Bend و Modwheel

بسیاری از کیبوردها دارای ویل های pitch bend هستند که کاربرد آن ها کاملا از نامشان پیداست. البته برخی از آن ها تنظیمات بیشتری را به کاربر ارائه می دهند و کاربر می تواند مشخص کند pitch صدا در چه محدوده ای bend شود. این کار در بیشتر اینسترومنت های نرم افزاری هم قابل انجام است. ویل های pitch bend حالتی فنری دارند و به محض رها شدن سرجایشان باز می گردند.

در طرف دیگر، Modwheel جریانی از دیتای پیوسته را بر اساس پوزیشنی که دارد از سال می کند و برخلاف pitch bend حالت فنری ندارد. هر دوی این کنترل ها بسیار کارآمد هستند و شما بهتر است مدل هایی را انتخاب کنید که هر دو ویل را داشته باشند. متاسفانه برخی پیانوهای دیجیتال هیچ یک از این دو را ندارند، چرا که هدف آن ها صرفا ارائه ی صداهای پیانو و نه صداهای سینتی سایزری است. اگر بودجه و فضای کافی برای داشتن یک پیانو کیبورد اختصاصی دارید مشکلی نیست، اما اگر قرار است تنها یک کیبورد/کنترلر اصلی داشته باشید، بهتر است مدلی را انتخاب کنید که حداقل Pitch Bend و Modwheel داشته باشد. برخی کنترلرها مانند Native Instruments Komplete Kontrol Series دارای یک Pitch Bend، Modwheel و یک نوار لمسی اکسپرشن که به صورت افقی زیر ویل ها قرار گرفته می باشند (مانند تصویر زیر).

کنترل های اضافه روی کیبورد

CC (یا کنترلرهای پیوسته) می توانند دکمه های چرخشی، اسلایدر یا پدهای XY (و یا انواعی دیگر) باشند که قادر به ارسال جریانی از دیتای کنترلر به یک هدف مشخص هستند. استراتژی های auto-mapping زیادی وجود دارد که شامل نرم افزاری می شود که با یک اینسترومنت اختصاصی همراه می شود، مانند محصولات Novation، اما بیشتر نرم افزارهای آهنگسازی راه های سریع و ساده ای برای اختصاص یک CC به هر پارامتری که مورد نیاز باشد را فراهم می کنند. جنین قابلیتی برای ضبط automation یک پارامتر در یک پلاگین، ولوم، حرکات panning و… بسیار مفید است.

آگاه بودن از تفاوت بین انکودرها و دکمه های چرخشی ساده مهم است.

انکودرها می توانند مقدار یک پارامتر را به شما نمایش دهند (معمولا به وسیله ی چراغ های LED)، چه آن ها را به وسیله ی ماوس روی نمایشگر کامپیوتر تغییر دهید و چه با کنترلر. پس مقداری که برای آن تعیین می کنید همیشه نمایش داده خواهد شد، چرا که یک ارتباط دوطرفه بین نرم افزار و کنترلر وجود دارد. چنین چیزی در دکمه های چرخشی سنتی CC وجود ندارد.

همچنین باید بگوییم که با MIDI 2.0، کنترلرهای پیوسته می توانند جریان های دیتای 14 بیتی را ارسال کنند؛ در حالی که در MIDI 1.0 ایم جریان ها 7 بیتی هستند.

بسیاری از کنترلرها دارای قسمت پد حساس به velocity هستند که با استفاده از آن می توان پارت های پرکاشن و یا هر پارتی که دیتای note/velocity دریافت کند استفاده کرد. همچنین سوییچ ها یا دکمه هایی وجود دارد که شما می توانید کاربری آن ها را تعیین کنید – مثلا پارامترهای solo و mute را می توانید به آن ها اختصاص دهید.

استفاده از کنترل های ترانسپورت که به صورت اتوماتیک با نرم افزار آهنگسازی هماهنگ می شوند بسیار راحت است و به شما اجازه می دهند در حین انجام پروژه کمتر از ماوس یا QWERTY keyboard استفاده کنید.

آرپژیاتورهای آن-بورد هم می توانند برای اجراهای زنده مفید باشند. اما عدم ووجود آن ها در یک کنترلر اهمیت چندانی ندارد، چرا که بیشتر نرم افزارهای آهنگسازی دارای آرپژیاتورهای باکیفیتی هستند.

کنترلرهای غیر کیبوردی

کنترلرهای زیادی وجود دارد که به هیچ وجه دارای کلاویه های سنتی نیستند. برای مثال می توان به Push از Ableton، APC40 از AKAI و Launchpad از کمپانی Novation اشاره کرد.

MIDI Twister Fighter از برند DJ TechTools دارای 16 انکودر CC می باشد که می توان آن ها را در قالب چهار بانک مجزا برنامه ریزی کرد تا در نهایت به 64 کنترل دسترسی داشت. به علاوه، هر انکودر چرخشی می تواند مانند یک دکمه عمل کند و یا این که می توانید آن ها را فشار داده و بچرخانید تا یک CC mapping کاملا متفاوت داشته باشید. این دستگاه کارایی بسیار زیادی را در قالب یک فرم فاکتور کوچک به شما ارائه می دهد.

Novation Launch Control XL دارای 24 دکمه ی چرخشی CC، هشت اسلایدر، 16 پد قابل اختصاص به پارامترهای مختلف و بسیاری ویژگی های دیگر است. این مدل هم کارایی زیادی را در قالب یک پکیج کم حجم در اختیار شما قرار می دهد.

برخی از این کنترلرها به این منظور طراحی شده اند که جایگزین کنترلرهای کیبوردی سنتی شوند. کنترلر Push از کمپانی Ableton دارای 64 پد حساس به velocity می باشد که بر اساس مُدی که انتخاب می کنید، کارایی متفاوتی خواهند داشت. این پدها می توانند کلیپ هایی با رنگ کدگذاری شده اند یا scene ها را در حالت session view اجرا کنند؛ همچنین می توانند مانند کلاویه ها عمل کنند تا شما با استفاده از آن ها پارت های ملودیک یا هارمونیک را اجرا کنید. در نهایت می توانید از این پدها به عنوان یک step sequencer یا درام ماشین استفاده کنید.

دیگر کنترلرها

ابداعات در دنیای میدی کنترلرها همیشه در حال اتفاق افتادن هستند و معمولا در نمایشگاه های NAMM به نمایش گذاشته می شوند. به عنوان مثال می توان به Roli Seaboard BLOCK اشاره کرد که کیبوردی عجیب است و کاملا از MIDI 2.0 و MPE پشتیبانی می کند.

iOS

اپلیکیشن های iOS می توانند با استفاده از پورت Lightning و یک کابل Bluetooth MIDI یا USB Camera Adaptor دیتای MIDI را دریافت کنند یا انتقال دهند. دنیای تولید صوت با iOS بسیار قدرتمند شده، در اجراهای زنده مورد استفاده قرار می گیرد و نرم افزارهای نوآورانه ای در آن تولید می شود. وقتی شما یک اپلیکیشن صدا خریداری می کنید (که بسیار ارزان قیمت هم هستند)، نه تنها نرم افزار و قابلیت های تولید صدا در اختیارتان قرار می گیرد، بلکه یک سرفیس منحصر به فرد هم خواهید داشت. جریان های دیتا به وسیله ی ژیروسکوپ و شتاب سنج تبلت/گوشی و لمس انگشتان شما ایجاد می شوند؛ این ویژگی به وسیله ی کمپانی هایی مانند moforte به شکلی گسترش پیدا کرده که از قابلیت های MPE هم پشتیبانی کند و به این ترتیب تبلت یا گوشی شما به یک اینسترومنت قدرتمند تبدیل خواهد شد.

اپلیکیشن های iOS بسیار ارزان قیمت هستند، استفاده از آن ها ساده می باشد و آنقدر در دسترس همه ی افراد قرار دارند که موزیسین ها و پرودوسرها هنوز در برابر استفاده از این تکنولوژی مقاومت می کنند و تصورشان بر این است که کیفیتی حرفه ای از آن دریافت نخواهند کرد. پیشنهاد می کنیم حداقل از چند اپلیکیشن استفاده کنید و بعد آن ها را قضاوت نمایید.

میدی گیتار

میدی کنترلرها لزوما نباید دارای کابل MIDI، USB یا wireless MIDI باشند. نرم افزار جالب توجه شرکت Jam Origin با نام MIDI Guitar 2 به شما اجازه می دهد سیگنال صوتی را از یک گیتار یا بیس با دقتی فوق العاده و بدون latency (تاخیر) ضبط کنید. این یعنی شما می توانید سینتی سایزرهای نرم افزاری یا سخت افزاری که به کامپیوترتان متصل شده باشند را با استفاده از گیتار یا بیس اجرا کنید. البته باید به گوش هایتان اعتماد کنید و ببینید چه چیزی خوب صدا می دهد و احتمالا تمام صداهای سینتی سایزری با این روش به شکل مناسبی سازگار نخواهند بود، اما به شما اطمینان می دهیم که در کل این سیستم شما را شگفت زده خواهد کرد.

جمع بندی

انتخاب یک میدی کنترلر مانند انتخاب یک گیتار یا هر ساز دیگری کاملا به نظر و سلیقه ی شما بستگی دارد. عملکرد، قابلیت ها، اتصالات، قابلیت حمل و هزینه برخی از فاکتورهایی هستند که باید در نظر داشته باشید. همچنین شاید مناسب تر باشد که چند دستگاه مختلف با کارایی های متفاوت تهیه کنید تا این که بخواهید تمام آپشن ها را در یک کنترلر داشته باشید. خوشبختانه افرادی که پروتکل MIDI را توسعه داده اند، این مورد را مدنظرشان قرار داده اند که MIDI 2.0 با نسخه ی قدیمی تر هم سازگار باشد. مثال های کمی را می توان یافت که سازندگان زیادی بر سر استفاده از یک پروتکل رایج و قدیمی به تفاهم رسیده باشند.